Kunnen we af zonder patenten?
Apple klaagt Kodak aan, terwijl Kodak Samsung aanklaagt en Samsung op zijn beurt weer een claim bij Apple neerlegt. Binnen de tech-industrie lijkt iedereen elkaar aan te vallen en spelen patenten een steeds dominantere rol. Zijn die patenten eigenlijk wel goed voor de industrie?
Er lijkt geen dag voorbij te gaan zonder dat er berichten opduiken over rechtszaken tussen grote IT-leveranciers. Het maakt daarbij niet uit in welke branche ze verkeren: smartphones, datacenters, netwerken – op alle vlakken wordt er gedreigd en geprocedeerd om tegenstanders met vergelijkbare technologie het leven zuur te maken. Uiteindelijk lijkt de oorlog enkel verliezers te kennen; enkel advocatenkantoren spinnen garen bij de miljarden verslindende confrontaties.
Karsten Gerloff windt er geen doekjes om, de president van de Free Software Foundation Europe vindt dat patenten zo snel mogelijk uitgebannen dienen te worden. Tijdens een paneldisussie op het IFIP World Computing Congress 2012, deze week gehouden in de Amsterdamse RAI, zet hij uiteen op welke manier patenten de industrie schade toebrengen. “Het gaat in mobility niet langer over apparaten, maar over rechtszaken. Het is werkelijk gekkenwerk. Patentkwesties houden de industrie in een houdgreep, waardoor alleen de grootste partijen zullen overblijven.”
’Patenten maken het midden- en kleinbedrijf het leven zuur’
Volgens Gerloff zijn patenten ouderwets, omdat ze het tempo van softwareontwikkeling niet kunnen bijbenen. Anderzijds werpt het hindernissen voor innovatie op. “Het gaat niet langer over bescherming van eigen innovatie, maar over het blokkeren van andermans innovatie. In sommige gevallen worden patenten toegekend die veel te breed zijn”, zegt hij. Programmeurs worden er doodziek van. “Ze moeten als ze het goed willen doen telkens naar het patentkantoor. Bij het opzetten van een gemiddelde webshop maak je inbreuk op 11.000 patenten. Je kunt toch niet met al die patenteigenaren onderhandelen? En ik wil al helemaal niet weten hoeveel royalties je dan moet gaan betalen.”
De voorvechter van open-source ontwikkeling zegt het goed te kunnen begrijpen dat bedrijven bewust de andere kant op kijken als ze mogelijk inbreuk op een patent maken. Meestal blijft het dan onopgemerkt en zo niet, dan kunnen de verantwoordelijke managers nog zeggen dat ze geen weet hadden van het gebruik van een beschermd octrooi. “En dat is niet zo gek, want je kunt zeker als kleiner bedrijf niet overal toestemming voor vragen. Als groot bedrijf met eigen patenten is het makkelijker, dan doe je gewoon aan cross-licensing.”
’Geld rechtszaken had gebruikt kunnen worden voor development’
Gerloff vindt het allemaal zonde van het geld. “Zaken als die van Google met Motorola-patenten tegen de Nortel-patenten van Apple en Microsoft kosten miljarden dollars. Wie weet wat er allemaal gemaakt had kunnen worden als dat geld in ontwikkeling was gestoken? Patenten kunnen naar mijn mening nooit goed zijn. En als ze ergens goed voor zijn, dan zijn de voordelen op zijn best onduidelijk.”
Patentadvocaat Simon Davies is een geheel andere mening toegedaan. Alhoewel hij onderkent dat het huidige systeem lang niet altijd goed werkt, pleit hij voor het behoud van octrooien. “Er zijn twee kanten van de medaille. Aan de ene kant beschermt het uitvinders en dat is goed. Als er geen patenten waren, was james Dyson nooit groot geworden in stofzuigers. Maar het kent zeker ook een slechte kant waarbij vooral economische redenen ten grondslag liggen aan patentregistratie.
’Het auteursrecht beschermt geen uitvindingen’
Waar Gerloff het auteursrecht als voldoende beschouwt om het aan de haal gaan met andermans vindingen te voorkomen, beziet Davies het auteursrecht als ontoereikend als het gaat om softwareontwikkeling. Als voorbeeld noemt hij het stelen van de gebruiksinterface van Apple door Microsoft in de jaren ’80, wat mogelijk werd gemaakt omdat Apple geen patent op de GUI had aangevraagd. “Ondanks dat iedereen wist dat Microsoft de GUI voor Windows had gekopieerd, haalde Apple bakzeil in de rechtszaal omdat inbreuk op auteursrecht niet bewezen kon worden. Historisch gezien is dit een van de redenen geweest dat bedrijven patenten op software gingen aanvragen.”
“Het lijkt weleens of iedereen van elkaar claimt dat patenten geschonden worden. De werkelijkheid is dat de meeste patenten niet in rechtszaken betrokken worden, maar gewoon netjes worden nageleefd”, zegt Davies, die zelf jaren voor IBM heeft gewerkt. “Patenten zijn nodig omdat organisaties als bijvoorbeeld universiteiten geen marketingafdelingen hebben die hun vindingen aan de man proberen te brengen. Anderzijds verdienen ze aan veel vindingen helemaal niets. Patenten zijn uitermate geschikte licenties voor universiteiten om als transfermechanisme te dienen voor organisaties die er wel geld aan willen te verdienen om dat te doen en er zelf ook iets aan over te houden.”
Uiteindelijk gaat Davies ook over tot het tonen van ‘bewijs’ om zijn claims dat patenten juist innovatie ten goede komen kracht bij te zetten. Hij zet een grafiek van de groei van open-source tegenover de groei van het aantal patenten. Beide tonen een geleidelijke groei over de afdelopen 25 jaar. “Er is duidelijk een correlatie. Ik wil niet beweren dat er sprake is van een causaal verband, maar je kunt zeker niet stellen dat patenten open-source hebben gedwarsboomd. Integendeel, patenten financieren juist veel open-source ontwikkeling.”
’De Verenigde Staten hebben het beter voor elkaar’
Hoeft er dan niets te veranderen? “We weten al 350 jaar dat het patentsysteem niet perfect is. Het is een compromis. Maar als er iets zal moeten veranderen, zul je dit moeten onderbouwen”, zegt Davis. De patentadvocaat wijst naar de VS: “De Verenigde Staten doen het meest aan softwareontwikkeling terwijl ze ook het grootste patentsysteem hebben. Ze willen hier bewust niet aan tornen, omdat ze weten hoe belangrijk het is. Het zou voor Europa onverstandig zijn om dat wel te gaan doen. Je kunt beter de status quo behouden zolang er geen overtuigend bewijs ligt om het te gaan veranderen.”
Octrooi-expert Iaonnis Bozas, werkzaam voor Europees patentkantoor EPO, is het met Davies eens dat het auteursrecht niet 1-op-1 het patentsysteem kan vervangen. “Er zit een verschil tussen copyright en patenten, ze dienen beide een ander doel. Juist patenten maken incrementeel innoveren op bestaande software mogelijk, auteursrechten zouden de werking van code alleen maar verhullen.”
’Politici moeten met een oplossing komen’
Komende jaren zullen we een verdere escalatie van de patentoorlog meemaken, voorspelt Davies. “Zoiets verloopt in fasen: de meest heftige moeten we nog meemaken. Maar op een gegeven moment worden bestuurders het moe en zal de geografische balans veranderen. Het strijdveld zal zich verplaatsen naar landen China en India, waar merkbaar meer patenten worden aangevraagd.” Kerloff is het daarmee eens. “Het zal nog erger worden voordat verbetering optreedt. De politiek zal daar uiteindelijk voor moeten zorgen. Het jammere is alleen dat dit minimaal tien jaar achter loopt als het gaat om technologische kwesties.”