Zo maak je gratis en automatisch back-ups in Windows 10
Iedereen weet nu zo langzamerhand wel dat back-ups de beste garantie zijn tegen dataverlies. Met het gratis programma Veeam Endpoint Backup maak je betrouwbare back-ups. Deze tool huldigt het 'set-and-forget'-principe en blijkt bovendien solide en flexibel.
Tip 01: Kwaliteiten
De kans is groot dat je nog nooit van Veeam Endpoint Backup of zelfs van Veeam hebt gehoord. Tenzij je als netwerkbeheerder met potige, gevirtualiseerde servers werkt, want in zo'n omgeving geniet de back-uptool van Veeam een ijzersterke reputatie.
De gratis variant mikt echter op de gewone machinerie, ook van eindgebruikers zoals jij en ik! Het doelt met name op Windows-desktops en -laptops. Je kunt er op gezette tijden volautomatisch back-ups mee uitvoeren, zowel van een complete pc als van specifieke partities en bestanden. Lees ook: Stel je smartphone veilig met een back-up.
Handig is ook dat Veeam incrementele back-ups ondersteunt, waarbij alleen datablokken worden gekopieerd die sinds de laatste back-up zijn gewijzigd. Veeam blijkt ook erg soepel als het om het terugzetten van data gaat: dankzij een herstelimage kun je back-ups ook terugzetten als Windows niet goed meewerkt, je kunt ook individuele bestanden terughalen uit een schijfimage en zelfs bare-metal-hersteloperaties zijn mogelijk. Hierbij wordt je complete systeem naar dezelfde of naar andere hardware hersteld. Heel wat mogelijkheden dus, zoals ook de bijhorende handleiding van 167 pagina's al doet vermoeden. Desondanks blijkt de tool erg gebruiksvriendelijk.
Tip 02: Installatie
Je vindt Veeam Endpoint Backup Free hier. Om de software te downloaden, dien je je eerst bij Veeam aan te melden. Dat kan met een specifiek account (e-mailadres en wachtwoord) maar ook met een Google+-, Facebook- of LinkedIn-account. Nadat je het zip-bestand hebt uitgepakt, start je de installatie met een dubbelklik. Deze installatie getuigt al van de gebruiksvriendelijke insteek: veel meer dan een klik op Install (en een portie geduld) is er niet nodig.
Na afloop krijg je wellicht de vraag of je naar een externe usb-schijf wilt back-uppen. In dat geval kun je die meteen inpluggen, waarna het programma al in de nodige back-upconfiguratie kan voorzien. Wij kiezen hier echter voor Skip this, I will configure backup later. In het volgende venster verschijnt Run Veeam Recovery Media creation wizard en dat is een absolute aanrader. Hiermee creëer je namelijk een opstartbaar medium van waaruit je Veeam kunt opstarten mocht Windows er zelf de brui aan hebben gegeven. Overigens kun je deze wizard achteraf ook nog vinden via Alle apps / Veeam / Create Veeam Recovery Media.
Tip 02 Een opstartbaar herstelmedium is méér dan een gadget.
Tip 03: Herstelmedium
Eerst even een zijsprongetje naar het herstelmedium dus. Zorg dat het medium waarop je het bootimage wilt plaatsen - dat kan bijvoorbeeld een usb-stick, SD-kaart of dvd zijn - is aangesloten en start de wizard op. Duid het gewenste medium aan en laat de twee vinkjes hier bij voorkeur staan, zodat ook allerlei drivers van je apparaat mee naar het bootmedium gaan. Bevestig met Next en met Create, in het volle besef dat alle eventuele data op dat medium verwijderd zullen worden. Na afloop klik je op Finish en is het herstelmedium klaar. Je doet er wel verstandig aan zo snel mogelijk uit te testen of je het systeem inderdaad ook vanaf dit medium kunt opstarten. In tips 11 en 12 van dit artikel komen we hierop terug.
Tip 03 Veeam doorloopt heel wat stappen bij het samenstellen van je herstelmedium.
Tip 04: Instellingen
Je kunt nu de eigenlijke back-uptool opstarten: open het startmenu van Windows, tik veeam in en voer Veeam Endpoint Backup uit.
Het dialoogvenster van Veeam blijkt verrassend weinig opties te bevatten, maar vergis je niet: onderhuids is het een uitgebreide tool. Via het tabblad Update kun je snel nog even nagaan of je wel degelijk over de meest recente versie van Veeam beschikt. Op het tabblad Settings vind je enkele instellingen terug die in principe al correct staan ingesteld. Met name Disable backup over metered connection en Throttle backup activity when system is busy laat je het best ingeschakeld staan. De eerste zorgt ervoor dat je geen back-updata gaat doorzetten over een (overigens niet zo vaak voorkomende) verbinding waarvoor extra kosten worden gerekend. De tweede optie verlaagt automatisch de prioriteit van de back-uptaak wanneer blijkt dat andere applicaties de systeembronnen (zoals de harde schijf) ook hard nodig hebben.
Tip 04 Aan het finetunen van instellingen hoef je niet veel tijd te besteden.
Tip 05: Eerste back-up
Je bent nu klaar om je eerste back-up te maken en de daaropvolgende back-ups in te plannen. Dat doe je vanuit het tabblad Status, waar je momenteel alleen maar de mededeling "backup settings are not configured" te lezen krijgt. Daar wil je dus iets aan doen en dat kan via Configure backup. Er verschijnt een dialoogvenster waarin je allereerst de Backup Mode moet selecteren.
Er zijn drie mogelijkheden: Entire computer, Volume level backup en File level backup. In de kadertekst lees je meer over de laatste twee opties, maar wij gaan alvast voor het complete plaatje en kiezen dus de eerste optie - die overigens ook het predicaat recommended meekrijgt. Dat hoeft overigens niet zo te verbazen: bij elke volgende back-up worden toch alleen maar de gewijzigde datablokken meegenomen én je kunt ook bij deze back-up nog selectief partities of bestanden en mappen herstellen (zie ook tips 9 en 10). Bevestig je keuze met Next, zodat je automatisch bij de volgende rubriek aanbelandt: Destination.
Tip 05 Met de optie 'entire computer' heb je echt wel alles mee.
Volume- en bestandsback-up
In de meeste gevallen zul je met Veeam een back-up willen maken van je volledige systeem, temeer omdat je ook langs deze weg individuele partities en bestanden kunt terugzetten. Veeam heeft ook de mogelijkheid om back-ups van specifieke volumes of bestandslocaties te maken, voor momenten dat jij dat handiger vindt. In dit geval kies je respectievelijk voor Volume Backup of voor File Level Backup. Houd er wel rekening mee dat deze laatste methode behoorlijk traag werkt als je veel bestanden in deze back-up opneemt. Via de knop Advanced kun je hier ook inclusie- en exclusiemaskers toevoegen (zoals *.docx of *.tmp) om bepaalde bestanden net wel of niet mee te nemen.
Specifieke bestanden back-uppen kan ook, maar werkt een stuk trager.
Tip 06: Opslagmedium
In deze rubriek geef je aan op welk medium je back-ups terecht moeten komen. Dat kan een lokaal en al dan niet extern opslagmedium zijn, maar net zo goed een gedeelde map op een NAS of een of andere dataserver. De derde optie (Veeam Backup & Replication repository) laten we hier buiten beschouwing, gezien je daar andere software voor nodig hebt. Wijzelf kiezen voor Shared folder, gezien onze NAS staat te popelen om die back-updata te ontvangen. Via de Browse-knop tonen we Veeam de weg naar de bedoelde map. We plaatsen ook nog even een vinkje bij This share requires access credentials, om alle machtigingen voor die map goed voor elkaar te hebben. Ook niet onbelangrijk: bij Backups to retain geef je aan hoeveel dagen je de back-ups wilt behouden (en bij herstel dus terug in de tijd wilt kunnen gaan). Het voorgestelde aantal van veertien dagen lijkt ons voldoende en we bevestigen met Next.
Tip 06 Je kunt je back-ups gerust ook kwijt op een NAS.
Tip 07: Inplannen
Over naar de volgende rubriek, Schedule, waar je duidelijk maakt wanneer en hoe vaak je de gevraagde back-up wilt uitvoeren. Veeam stelt standaard een dagelijkse back-up voor, waarbij je zelf het tijdstip kunt kiezen. Desnoods maakt Veeam je pc zelf wakker voor de ingeplande back-uptaak. Bij de vraag wat de computer hoort te doen na het maken van de back-up, kun je kiezen tussen Shutdown, Keep running, Sleep en Hibernate.
Vind je een dagelijkse back-up toch iets te veel van het goede, verwijder dan het vinkje bij Daily, plaats een vinkje bij When backup target is connected, waarbij je meteen aangeeft dat er niet vaker dan bijvoorbeeld om de twee dagen moet worden geback-upt (Back up no more often than every 2 Day). Andere mogelijkheden zijn nog: een automatische back-up wanneer je Windows vergrendelt (Lock) of wanneer je je afmeldt bij Windows (Log off). Druk op Create zodra je alles naar wens hebt ingesteld. Je krijgt nog even een overzicht van de ingestelde opties. Plaats een vinkje bij Run the job when I click Finish en rond af met de knop Finish.
Tip 07 Een dagelijkse (incrementele) back-up is een aanrader, maar geen verplichting.
Tip 8: Informatie
Op het tabblad Status verneem je dat Veeam al meteen aan de slag is gegaan met je eerste back-up en kun je de voortgang volgen. Een klus die een hele poos kan duren, zeker de eerste keer aangezien er dan een volledige back-up wordt gemaakt. Ook de daaropvolgende back-ups worden in ditzelfde overzichtsvenster weergegeven: een groene kleur als de back-up succesvol is verlopen, een roze kleur als er zich een probleem heeft voorgedaan zoals een back-upmedium dat niet beschikbaar was. Wil je meer details over een back-up, dan hoef je de bijhorende balk maar aan te klikken. Je leest dan onder meer van welke volumes er hoeveel data tegen welke overdrachtssnelheid zijn overgepompt en hoelang elke fase heeft geduurd.
Tip 08 Veeam geeft je gedetailleerde informatie over elke back-upoperatie.
Tip 9: Volumeherstel
Stel, Murphy heeft toegeslagen en een van je datavolumes heeft de geest gegeven; je opgeslagen data blijkt niet meer bereikbaar. Gelukkig beschik je over een recente back-up met Veeam.
Je kunt nu op verschillende manieren een hersteloperatie uitvoeren. Ofwel klik je in het Status-venster de (balk van de) back-up aan en druk je onderaan op de knop Restore Volumes, ofwel ga je in het Windows-startmenu op zoek naar Veeam / Volume Restore. In beide gevallen kom je op hetzelfde dialoogvenster uit. Hier selecteer je de gewenste back-up - de meest recente wellicht - en druk je op Next. Door middel van vinkjes geef je vervolgens aan welk(e) volume(s) je wilt herstellen. Standaard zal Veeam de geselecteerde volumes terugplaatsen op hun originele locaties. In de volgende tip lees je hoe je dat kunt bijsturen mocht dat nodig zijn. Zodra je dan met Yes en met Restore bevestigt, worden de originele locaties van de aangeduide volumes met de gekozen back-upversie overschreven.
Tip 09 Je moet uiteraard even aangeven welke back-up je precies wilt terugzetten.
Tip 10: Herstellocatie
Wanneer je een of meer volumes wilt herstellen, zal Veeam de geselecteerde volumes zelf aan de overeenkomstige (corrupte?) volumes trachten te koppelen. Mocht je een volume bijvoorbeeld naar een andere partitie willen terugzetten, dan moet je in het venster van Disk Mapping op Customize disk mapping klikken. Klik je hier met de rechtermuisknop bijvoorbeeld een Unallocated partitie aan (die dus nog niet is geformatteerd) dan kun je zelf kiezen welk volume je naar deze partitie wilt terugzetten (Restore). Klik je een reeds geformatteerde partitie aan, dan kun je vanuit het contextmenu aangeven dat je die wilt verwijderen (Remove) of kleiner maken (Resize), zodat je ruimte creëert om het geselecteerde volume terug te kunnen plaatsen. Je moet natuurlijk wel goed weten wat je doet wil je systeemcorruptie vermijden!
Tip 11: Bestandsherstel
Ook al heb je een back-up van je complete systeem gemaakt en heeft Veeam die in een gecomprimeerd schijfimage-bestand ondergebracht, je hoeft niet dit hele image terug te zetten. Het is ook mogelijk om selectief bestanden en mappen terug te halen. Net als bij volumeherstel kun je deze module op twee manieren bereiken: ofwel vanuit het Status-venster waar je een back-up aanklikt en de knop Restore Files indrukt, ofwel vanuit het Windows-startmenu, via Veeam / File Level Restore. Veeam zal nu de geselecteerde back-up als een virtuele schijf koppelen, die je vervolgens met de ingebouwde Backup Browser kunt doorbladeren, net zoals je in Windows Verkenner doet. In het linkerpaneel duid je het gewenste volume aan, in het rechterpaneel navigeer je door de bijhorende mappenhiërarchie.
Data die je wilt terughalen hoef je maar te selecteren (waarbij het ook mogelijk is multi-selecties te maken door gebruik te maken van de Shift- of de Ctrl-toets) waarna je in het contextmenu van je selectie de gewenste optie selecteert. Kies je hier voor Restore, dan heb je twee opties: Overwrite en Keep. In dit laatste geval worden de al bestaande bestanden op de originele locatie niet overschreven, maar wordt er een kopie bewaard die met de bestandsnaam 'RESTORED_' begint. Wil je de herstelde data op een andere locatie bewaren, selecteer dan in het contextmenu Copy To en verwijs naar de gewenste doellocatie. Na afloop vertelt Veeam je of de hersteloperatie succesvol verlopen is.
Tip 11 Een gekoppeld back-upimage: navigeren zoals in de Verkenner.
Tip 12: Bare-metal
We hebben al gezien hoe je een of meer partities terugzet en hoe je specifieke bestanden herstelt. Veeam biedt ook nog de mogelijkheid je complete systeem terug te zetten. Veeam zelf noemt dat een 'bare metal recovery' (letterlijk: herstel naar 'naakt metaal'), omdat je dat ook kunt doen naar een computer waar geen besturingssysteem op draait, of althans geen werkend of betrouwbaar OS.
Dan moet je natuurlijk wel een manier zien te vinden om je machine opgestart te krijgen en de back-up terug te plaatsen en precies daar dient het herstelmedium voor dat we in tip 3 al hebben aangemaakt. Je start je computer dus op van dit medium. Na enige tijd (!) verschijnt een menu met drie opties: Bare Metal Recovery, Windows Recovery Environment en Tools. Zie kader 'Hersteltools' voor meer informatie over de laatste twee opties. Wij focussen hier op het bare-metal-herstel. In eerste instantie zal Veeam zelf proberen back-ups te detecteren op lokaal aangesloten media. Bevinden je back-ups zich op een netwerklocatie, zoals een gedeelde map op een NAS, stip dan Network storage aan en klik op Next (2x).
Tip 12 Het herstelmenu van Veeam, met onder meer de 'Bare Metal Recovery'.
Hersteltools
Het menu van het Veeam-herstelmedium bevat naast de optie Bare Metal Recovery alvast ook Windows Recovery Environment. Die voert je naar de in Windows ingebouwde mogelijkheid om een eerder gemaakte systeemkopieschijf terug te zetten. Interessant is echter ook de optie Tools. Dat is een gereedschapskist die je onder meer toelaat naar de opdrachtregel te gaan (Command Prompt), het wachtwoord van het administrator-account te 'resetten' (Reset Password), en drivers aan het herstelmedium toe te voegen voor als je opslagmedia of netwerk niet bereikbaar blijken. Nuttige tools dus wanneer er behoefte aan is!
Het herstelmedium bevat een reeks nuttige extra's.
Tip 13: Bare-metal-herstel
Als het goed is, heeft Veeam de juiste netwerkdrives opgenomen in het herstelmedium en kun je via Browse de juiste netwerklocatie aanwijzen of je tikt zelf het UNC-pad naar die locatie in (iets als \\nas\map\...). Mocht het toetsenbord verkeerd staan ingesteld, dan krijg je het wellicht nog goed via de toetscombinatie Shift+Alt.
Vervolgens duid je de gewenste back-up en het herstelpunt aan en geef je aan welke herstelmodus je verkiest: Entire computer, System volumes only of Manual restore (Advanced). Wij gaan hier voor de eerste optie en bevestigen met Next en Restore. Een spannend moment nu, want Veeam gaat meteen aan de slag. Na afloop krijg je een detailoverzicht van wat de tool precies heeft uitgevoerd. Na een herstart van je systeem ... lacht Windows je hopelijk weer netjes toe.