Raakt je NAS vol? Dit kun je doen
De NAS is een belangrijk element in het thuisnetwerk, mede door de rol als download- en mediaserver en als opslagmedium voor back-ups. Raakt de opslagruimte van de NAS op dan stoppen echter al die functies. Wij laten zien wat je kunt doen als de NAS vol is en hoe je dit kunt voorkomen.
Tip 01: Signalen
Een NAS heeft vrije ruimte nodig om bestanden op te slaan. Raakt die ruimte vol, dan wordt de NAS traag en vaak zelfs instabiel. Het downloaden van bestanden door de NAS zal langer duren en een PAR- of UNRAR-actie door een tool als SABnzbd zal op de NAS misschien al niet eens meer mogelijk zijn. Lees ook: Wat kun je met een NAS?
Als gebruiker is het lastig deze signalen via het netwerk op te vangen, maar dat de NAS traag en instabiel wordt, zou je kunnen merken. Gaat bijvoorbeeld een back-up fout of kan een bestand niet meer naar de gedeelde netwerkmap op de NAS gekopieerd worden, dan maken Windows en Mac OS X daar melding van. Die melding verschijnt als een pop-up of echt prominent als foutmelding op het scherm.
Om meer informatie te krijgen over zo'n foutmelding kun je ook kijken in de Windows Logboeken. Klik op Start / Configuratiescherm. Klik in het vak In Configuratiescherm zoeken en typ Logboek. Klik dan op Systeembeheer / Gebeurtenislogboeken weergeven. Klik op Windows-logboeken en open het logboek Toepassing. De foutmelding die eerder in je beeldscherm stond, moet hier ook terug te vinden zijn, met aanvullende informatie op de tabbladen Algemeen en Details. Selecteer in de lijst de juiste gebeurtenis om ook de juiste aanvullende informatie te zien.
Tip 01 Ook een foutmelding van Windows bij het kopiëren van een bestand kan een signaal zijn voor te weinig vrije opslagruimte op de NAS.
Tip 02: Logbestanden op de NAS
Vermoed je dat de opslagruimte op de NAS vol raakt, log dan in op de webinterface van de NAS. Start de browser en ga naar het ip-adres van de NAS. Log in met een account met administrator-rechten, want alleen dan zie je ook echt alle informatie over de NAS en hebt je ook toegang tot alle gereedschappen op de NAS die je kunt gebruiken om de NAS te beheren. Veel NAS-apparaten hebben inmiddels een grafische weergave van de verdeling en het gebruik van de beschikbare opslagruimte.
Heb je een QNAP-NAS, dan heeft je NAS zelfs de mooiste weergave. Je vindt deze via Systeem Status / Systeembronnen bekijken / Schijf Gebruik. Maar ook een Synology-NAS laat je graag zien hoe de schijfruimte in gebruik is via Opslagbeheer. Aanvullende informatie kun je bovendien vinden in het Logboek of het Overzicht van Meldingen van gebeurtenissen zoals QNAP het noemt. Hier vind je alle systeemmeldingen inclusief die over het schijfgebruik en het opraken van vrije ruimte op de NAS.
Tip 02 QNAP geeft grafisch een mooi overzicht van gebruikte en vrije schijfruimte.
Tip 02 Aanvullende informatie over het schijfgebruik is te vinden in de logboeken van een NAS, daar worden alle systeemmeldingen bewaard.
Tip 03: Ruimtegebruik zichtbaar in Windows Verkenner
Omdat je niet altijd ingelogd bent in webinterface van de NAS en de signalen die een NAS geeft als de opslagruimte vol raakt gemakkelijk gemist worden, is het heel handig de vrije ruimte op een NAS direct in Windows Verkenner te kunnen zien. In Windows 7 en 8 kan dat ook op een hele mooie manier, maar je moet minimaal één gedeelde map op de NAS als netwerkverbinding op de pc hebben. Bovendien mag die map geen quotum hebben, zodat hij de werkelijke opslagcapaciteit en de werkelijke vrije ruimte die de NAS nog heeft, gebruikt in de weergave.
Open Windows Verkenner en klik op Beeld / Details. Klik nu met de rechtermuisknop op de balk direct boven de mappen en bestanden, waar de kolomtitels zoals naam, type en totale grootte staan. Selecteer in het snelmenu dat nu opent de optie Percentage vol: dat toont de schijfruimte als een staafdiagram, waarbij het gekleurde deel de hoeveelheid gevulde ruimte is en het grijze deel de vrije ruimte is. Is er voldoende ruimte vrij, dan is de staafdiagram blauw.
Raakt een netwerklocatie vol, dan kleurt de staaf rood. Erg handig, zo heb je ook vanuit Windows Verkenner direct zicht op het ruimtegebruik op de NAS. Overigens is Netwerklocatie een andere handige optie om in te schakelen, dat toont het netwerkadres van de netwerkmap.
Tip 03 Omdat je Windows Verkenner vaker gebruikt dan dat je inlogt op de NAS, is dat een betere plek om de vrije ruimte op de NAS in de gaten te houden.
Tip 04: Wat staat er op de NAS?
Nu je weet dat de NAS geen of maar weinig vrije ruimte over heeft, moet je uitzoeken waarmee de NAS vol staat. Een programma dat hierbij helpt is WinDirStat. Ga naar windirstat.info en klik op Downloads. Blader naar Current installer en klik op de link naar het installatiebestand. Is de installatie klaar, dan wordt WinDirStat opgestart. Het toont je de lokale schijven, maar je wil een netwerkstation in kaart brengen. Typ in het vak Map de netwerklocatie van het netwerkstation. De notatie is \\ip-adres van de NAS\mapnaam: bijvoorbeeld \\192.168.1.10\documenten.
Druk op Enter om de inventarisatie van de netwerklocatie te starten. Zodra WinDirStat klaar is, toont het de uitkomst in een venster met drie delen. Linksboven zie je de mappen en bestanden en hun grootte. Ook zie je wanneer een item het laatst gewijzigd is. Rechtsboven zie je alle bestandstypen op de netwerklocatie gesorteerd op extensie. Onderin het venster zie je een grafische weergave: grote vakken voor grote mappen en bestanden of kleine vakjes voor kleine mappen en bestanden.
De drie delen zijn aan elkaar gekoppeld. Selecteer je onderin het venster een groot vlak, dan zie je in de delen erboven welk bestand of welke map het is en welk soort bestanden erin zit. Zo kun je grafisch zoeken naar de grootste gulzigaards. Wil je een bestand verwijderen, dan kan dat via Schoonmaken / Verwijderen.
Tip 04 WinDirStat helpt vooral grote bestanden en mappen met veel bestanden te vinden.
Bestandsbrowser
Een handig gereedschap op de NAS is de bestandsbrowser. Dit is een grafische weergave in de browser van de bestanden en mappen op de NAS. Log in op de NAS met een administrator-account en start de bestandsbrowser. Bij QNAP en Synology heet deze FileStation, maar bijvoorbeeld Netgear biedt ook een hele mooie via het tabblad Shares. Je kunt door de mappen op de NAS bladeren en ziet alle mappen en bestanden (omdat je de beheerder bent). Behalve dat zo'n bestandsbrowser op de NAS je alle bestanden en mappen toont, kan het ook direct op de NAS bestanden verwijderen. Dat gaat veel sneller dan wanneer je dezelfde bestanden via Windows Verkenner zou verwijderen. Wil je de NAS echt opschonen, gebruik dan liever de NAS-bestandsbrowser dan Windows Verkenner.
Tip Ruimte vrijmaken op de NAS met de bestandsbrowser van de Netgear ReadyNAS.
Tip 05: Opschonen
Bestanden weggooien is de meest effectieve en goedkoopste manier om weer ruimte vrij te maken op de NAS. Maar let op: je moet wel zeker zijn dat de bestanden die je weggooit nooit meer nodig zijn of nog in een andere back-up zitten. Blader naar de bestanden en selecteer deze. Klik dan op Actie / Verwijderen.
Soms staat de NAS-software niet toe dat je mappen verwijdert waarin nog bestanden of andere mappen zitten. Dan moet je eerst de inhoud van de map verwijderen en dan pas de map zelf. Soms biedt de NAS-bestandsbrowser ook nog andere opties waarmee je de bestanden niet kwijtraakt en toch ruimte vrijmaakt. Je kunt bijvoorbeeld bestanden archiveren naar een zip-bestand. Dit kan echter alleen wanneer er überhaupt nog genoeg ruimte beschikbaar is op de NAS om eerst dat zip-bestand te maken, want pas daarna kun je de originele bestanden verwijderen. Bovendien helpt comprimeren bij veel moderne bestandsformaten van muziek, foto en film helemaal niets. Die bestanden zijn namelijk van zichzelf al gecomprimeerd.
Tip 05 Bestanden die je niet meer nodig hebt, kun je het beste verwijderen.
Windows Back-up
Windows Back-up kan een onverwachte gulzigaard zijn. Dit onderdeel van Windows Vista en 7 (dat in Windows 8 is ingeruild voor het onderdeel Bestandsgeschiedenis) gebruikt al snel vele terabytes wanneer je de NAS gebruikt als locatie om back-ups te bewaren. Open het Configuratiescherm en zoek op het woord back-up. Klik op Back-up maken en uitvoeren. Je ziet nu de locatie waar de back-ups worden bewaard en de grootte. Klik op Schijfruimte beheren en je ziet de verschillende back-ups gegroepeerd per periode. Je kunt schijfruimte vrijmaken door een of meerdere back-upsets te selecteren en te klikken op Verwijderen. Bewaar wel minimaal één recente volledige back-up.
Tip Windows Back-up kan een flink deel van de NAS gebruiken voor het bewaren van verschillende back-upsets.
Tip 06: Ontdubbelen
Behalve bestanden weggooien, kun je ook ruimte besparen door bestanden die dubbel voorkomen op te schonen, deduplicatie heet dat in computertermen (oftewel: ontdubbelen). Handmatig is dat onbegonnen werk, maar met een slim programma kun je al snel veel ruimte terugwinnen zonder echt informatie te verliezen. Een goed programma om dubbele bestanden te zoeken is Duplicate Cleaner Free.
Kies voor Aangepaste installatie en haal de vinkjes weg bij alle extra installatieonderdelen. Klik op Volgende en haal ook het vinkje weg bij SpeedUpMyPc. Daarna kun je het programma veilig installeren en opstarten. In het openingsscherm kun je de criteria vinden om mee te zoeken. Zoals bestanden met Zelfde inhoud en eventueel Alleen zelfde bestandsnaam. Klik dan op Scan locatie / Breng mapnaam handmatig in. Typ hier \\ip-adres van de nas\mapnaam en bevestig met OK. Klik dan op Scan nu. Wacht tot de scan klaar is en je ziet daarna op het tabblad Dubbele bestanden het resultaat. Je kunt nu dubbele bestanden selecteren en verwijderen via Bestand verwijderen. Met Duplicate Cleaner Free kun je op veel manieren zoeken naar dubbele bestanden. Wees terughoudend, verwijder geen bestanden als je niet zeker bent dat de criteria kloppen waarmee je gezocht hebt. Zoek dan liever nog een keer met andere zoekcriteria.
Tip 06 Dubbele bestanden zijn met een programma als Duplicate Cleaner Free snel gevonden en kunnen veel vrije ruimte opleveren.
Tip 07: Archiveren
Vind je met WinDirStat of Duplicate Cleaner Free bestanden die je niet wil of kunt weggooien, bekijk dan of je ze ook echt regelmatig nodig hebt. Zo niet, dan is archiveren een optie. Kopieer de bestanden van de NAS naar de pc en plaats ze in een aparte map. Plaats dan een lege cd of dvd in de pc en wacht tot de wizard voor het op schijf branden van bestanden begint. Of start Windows Verkenner, open de map met de bestanden die je wil branden en selecteer deze. Klik dan op Delen / Op schijf branden. Volg de stappen van de wizard en selecteer Met een cd/dvd-speler.
Geef de schijf ook een herkenbare naam, liefst niet alleen de datum. Klik op Volgende en wacht tot de bestanden op cd of dvd zijn geschreven en gecontroleerd. Maak liefst nog een extra kopie en controleer of je de gebrande schijf ook in Windows Verkenner kunt openen en of je dan de bestanden ook ziet en kunt openen. Verwijder ze pas daarna van de NAS.
Tip 07 Plaats bestanden die je eigenlijk niet meer gebruikt liever niet op de NAS, maar op een archief-cd of -dvd.
Tip 08: Naar een andere schijf
Behalve archiveren op cd of dvd kun je bestanden ook naar een externe schijf overzetten. Ze verdwijnen dan van de NAS en zijn toch gemakkelijk toegankelijk. De externe schijf sluit je aan op de eSATA- of usb-poort van de NAS. Via de webgebaseerde bestandsverkenner van de NAS kun je dan bestanden naar de externe schijf overzetten, tenminste als de Nas dit ondersteunt.
Sommige NAS-apparaten willen een externe schijf alleen voor back-ups van de gegevens op de NAS gebruiken. Let op: een externe schijf is één enkele schijf. Gaat die schijf stuk, dan zijn de gegevens verloren. Een back-up is nog steeds verstandig. Let erop dat om de schijf ook zonder NAS te kunnen gebruiken, je deze met een Windows-compatibel bestandssysteem formatteert, zoals NTFS of FAT32. EXT3 en EXT4 kan Windows niet lezen.
Tip 08 Om een aangesloten usb-apparaat te kunnen gebruiken, moet deze meestal door de NAS worden geformatteerd.
Tip 09: Een NAS erbij
Een schijfuitbreiding lijkt de ultieme oplossing voor een volle NAS. In de praktijk valt het echter vaak tegen. Vervang je de schijven in de NAS, dan verlies je die opslagcapaciteit. Ook verlies je er geld door, bij verkoop krijg je voor de oude schijven maar een fractie van wat je ervoor betaald hebt. Een andere optie dan alleen de schijven vervangen, is het kopen van een tweede NAS. Dat is op zich duurder, maar heeft weer voordelen.
Zo kun je kiezen welke bestanden en functies op welke NAS thuishoren en die van de andere NAS verwijderen. Bijvoorbeeld: één NAS als mediaserver met downloads en de tweede voor het delen van bestanden en het bewaren van back-ups. De eerste NAS kun je dan ook gerust met RAID0 of JBOD inrichten om maximaal te profiteren van de totale opslagcapaciteit van de schijven, terwijl je juist bij de NAS met de documenten en back-ups kiest voor de extra zekerheid (maar ook de gehalveerde opslagcapaciteit) van RAID1. Bovendien kun je via rsync een back-up van de ene NAS maken op de andere. Rsync is een protocol dat bijna door elke NAS ondersteunt wordt, en ongeacht het merk NAS altijd wel met andere merken samenwerkt.
Tip 09 Een tweede NAS is duurder, maar biedt ook veel meer voordelen boven alleen het vervangen van de schijven in de NAS, zoals het maken van back-ups via rsync.
Tip 10: Schijven verwisselen
Wil je geen nieuwe of tweede NAS, maar de bestaande NAS toch meer opslagcapaciteit geven door schijven te vervangen, begin dan met de huidige volume-indeling en schijfconfiguratie. Zitten er in je NAS nog lege sleuven waar een extra schijf bijgeplaatst kan worden? Die schijf kan onderdeel worden van een RAID-configuratie of apart daarvan gehouden worden. Als los volume plaats je er beter alleen minder belangrijke gegevens op. Is er geen vrije plek voor een extra schijf, dan moet je schijven vervangen.
Om niet onnodig veel opslagcapaciteit te verliezen, kun je het beste alle schijven vervangen. De nieuwe exemplaren zijn onderling dan weer van gelijke grootte. De exacte mogelijkheden verschillen per NAS en ook nog per firmwareversie. Heb je bijvoorbeeld een Synology-NAS met SHR of een Netgear-NAS met X-RAID, dan kun je flexibeler upgraden dan bij een traditionele RAID1 of hoger. Bestudeer goed de documentatie en online wiki's!
Tip 10 Netgears X-RAID is net als SHR van Synology een RAID-methode met meer flexibiliteit bij het overstappen op grotere schijven.