Bouw je eigen pc - deel 3: Configuratie en installatie
Een nieuwe computer wil je natuurlijk zo goed mogelijk configureren om er zo lang mogelijk plezier van hebben. In tegenstelling tot een kant-en-klaar systeem wordt er bij een zelfbouwcomputer geen besturingssysteem meegeleverd. Wij helpen je op weg.
Je kunt bij een zelfbouwcomputer (die je zo kunt samenstellen en op deze manier in elkaar kunt zetten) met een écht schoon systeem beginnen en zelf bepalen welke software je wil gebruiken. Heb je geen notebook, koppel dan niet direct je oude computer af om plaats te maken voor de nieuwe. Door de oude computer te laten staan, kun je bijvoorbeeld een digitale handleiding lezen, de nieuwste stuurprogramma's voor de nieuwe pc downloaden of naar oplossingen van eventuele problemen zoeken.
Daarbij is het soms nodig om een driver naar een usb-stick te kopiëren, mocht de nieuwe computer tijdens de installatie daarom vragen. Tijdens het installeren en updaten van de nieuwe pc kun je ook voorbereidingen treffen voor het eventueel migreren van de huidige bestanden en instellingen. Uiteraard kun je dit artikel ook gebruiken als inspiratie om een bestaande computer opnieuw schoon te installeren.
De vorige delen gemist? Ga er alsnog mee aan de slag:
Bouw je eigen pc - deel 1: Een pc samenstellen
Bouw je eigen pc - deel 2: Een pc in elkaar zetten
1 Configureren en controleren basisinstellingen
De eerste keer dat je de computer inschakelt - en je een diepe zucht van opluchting uitblaast omdat het allemaal werkt - verschijnt er een melding in beeld met de vraag of je de computer wil configureren. Druk op de toets die wordt aangegeven om de setup te starten (meestal is dat de Delete-toets).
Vervolgens opent het configuratiescherm van het BIOS of de EFI waar je de hardware kunt instellen en controleren. Het eerste dat je controleert is de temperatuur. Schommelt deze rond de veertig graden of lager, dan is het systeem in orde. Komt het daarboven, dan kun je het beste controleren of het koelelement wel juist op de processor is geplaatst. Vervolgens stel je de systeemdatum en tijd in, controleer je of alle aangesloten opslagmedia herkend worden en of deze op de juiste SATA-poorten zijn aangesloten. Afhankelijk van de fabrikant, kunnen er nog heel veel andere zaken ingesteld worden configuraties worden gedaan, zoals het overklokken van geheugen, inschakelen van een WOL (Wake On LAN).
Ook kan de opstartvolgorde van je apparaten worden aangepast en zelfs de snelheid van de ventilatoren kan vaak worden ingesteld.
Via de EFI, kun je de instellingen van de computer aanpassen.
Van het BIOS naar de EFI
Hoewel we vaak nog BIOS (Basic Input Output System) als verwijzing gebruiken, horen we bij de nieuwste moederborden EFI of UEFI (Unified Extensible Firmware Interface) te zeggen. Het oude bekende BIOS stamt nog uit de jaren zeventig en was zeer verouderd. Daar had de hardware vaak onder te lijden, zo konden er bijvoorbeeld geen schijven van meer dan twee terabyte worden gebruikt als opstartschijf. Bij servers is de EFI al enige tijd standaard, maar bij de werkstations is het pas echt in 2011 opgekomen met de Sandy Bridge- en Ivy Bridge-moederborden.
Hoewel het basissysteem van de UEFI hetzelfde is, maakt elke fabrikant een eigen schilletje om de UEFI heen. Dat maakt het voor ons lastig om je exact te laten zien waar je een instelling kunt vinden. Gelukkig is de UEFI een stuk gebruiksvriendelijker dan het BIOS was, en is het in de meeste gevallen zelfs met een muis te bedienen.
Met de EFI kan een stuk meer dan dat met het BIOS kon.
2 Installatieschijf opstarten
Gebruik je een nieuwe harde schijf (of SSD), dan is de kans groot dat de computer automatisch het dvd-station zal aanspreken en met de vraag zal komen op een toets te drukken om de installatie van Windows te starten. Als je een nieuwe SSD met een oude harde schijf waarop nog een besturingssysteem staat in de computer hebt geplaatst, zal deze proberen van de oude harde schijf op te starten. Soms gaat dit goed, maar vaak resulteert dit in een blauw scherm.
Er zijn moederborden die tijdens het opstarten de mogelijkheid bieden een afwijkend opstartmedium te kiezen. Zo kan eenmalig het dvd-station opgeven als opstartmedium en kun je een schone installatie op de SSD uitvoeren. Als je computer nog steeds niet juist opstart, kan in het BIOS/de EFI de opstartvolgorde worden aangepast. Door het dvd-station als eerste aanspreekpunt in te zetten, zal de computer eerst controleren of er een opstartbare schijf in het station zit en kan de installatie via die weg worden gestart. Vergeet niet de installatieschijf in het optische station te stoppen.
In de EFI kan de opstartvolgorde worden aangepast.
3 Windows installeren
Als de computer is gestart van de installatieschijf van Windows 8 of 8.1, dan wordt gevraagd om de taal, tijd en invoermethode op te geven. Geef deze gegevens op en klik op Volgende en Nu installeren. Voer vervolgens je productcode in en druk op Volgende. Als je akkoord gaat met de voorwaarden klik je op Volgende. Kies de optie Aangepast: alleen Windows installeren (geavanceerd). Selecteer de schijf waarop je het besturingssysteem wil installeren.
Eventueel kun je voor Nieuw en Wijzig kiezen om de grootte aan te passen en zo meerdere partities te maken (niet aan te raden bij een kleine SSD). Klik op Volgende en wacht tot de installatie is voltooid. De computer kan mogelijk een aantal keer opnieuw opstarten. Na de installatie kun je een naam aan de pc geven en een kleur kiezen. Klik op Volgende, kies een netwerkverbinding (als je draadloos internet gebruikt), vul het wachtwoord in en klik op Volgende.
Klik op Expresinstellingen gebruiken en log in met je Microsoft-account. Je account wordt ingesteld en Windows 8 zal opstarten.
De installatie van Windows 8 verloopt vrij vlot en is gemakkelijk te doorlopen.
4 Stuurprogramma's installeren
Bij de computeronderdelen heb je waarschijnlijk een hoop cd's gekregen, maar die zijn meestal al verouderd. Als Windows de stuurprogramma's al heeft gevonden, raden wij je aan op de website van de fabrikant de nieuwste stuurprogramma's te downloaden. Soms staan er wel handige programma's op een installatie-cd en zelfs programma's waar normaal voor betaald moet worden. Het kan dus wel lonen een snelle blik op de schijfjes te werpen.
Controleer of alle stuurprogramma's zijn geïnstalleerd, door Uitvoeren te starten (Windows-toets+R) en de opdracht devmgmt.msc in te geven. In Apparaatbeheer staan alle apparaten die op de computer zijn aangesloten. Als er bij een apparaat een uitroepteken staat, is er iets mis. Dubbelklik erop en controleer onder het tabblad Algemeen bij Apparaatstatus wat het probleem is.
Om het stuurprogramma te installeren plaats je de cd-rom (of download je de nieuwste drivers). Open vervolgens het tabblad Stuurprogramma en klik op Stuurprogramma bijwerken. Kies Op mijn computer naar stuurprogramma's zoeken, geef de locatie van het stuurprogramma op en klik op Volgende om het te installeren.
5 Overzetten oude gegevens
Als de nieuwe computer volledig functioneert, dan kunnen ook de bestanden van je oude computer worden overgedragen naar de nieuwe computer. Hiervoor heb je een Easy Transfer-kabel, een externe harde schijf of een netwerk nodig. Als voorbeeld sluiten we beide computers aan op het netwerk. Met het programma Windows Easy Transfer kunnen vervolgens bestanden en instellingen worden overgedragen. Dit programma is vanaf Windows 7 standaard geïntegreerd in het besturingssysteem. Gebruikt je Windows XP of Vista, dan moet je het programma eerst downloaden.
Installeer en start het programma. Klik op Volgende en kies Een netwerk. Selecteer Dit is mijn oude computer en ga naar je nieuwe computer. Op de nieuwe computer ga je (in Windows 8) naar het Startscherm en typ je Windows Easy Transfer. Klik op Windows Easy Transfer en kies Volgende. Klik op Een netwerk en kies Dit is mijn nieuwe computer. Kies Ik heb het al op mijn oude computer geïnstalleerd en klik op Volgende. Vul nu de sleutel in die op je oude computer staat en klik op Volgende. Klik onder je account op Aanpassen en Geavanceerd om eventueel extra bestanden en mappen mee te nemen. Kies Overzetten om te starten.
Na het proces kun je een transferrapport opvragen en een lijst van programma's op de oude computer inzien.
Via Windows Easy Transfer kun je snel en gemakkelijk belangrijke bestanden overdragen naar de nieuwe computer.
Ninite
Veel handige software kun je vinden de website www.ninite.com. Hier staat een lijst met veelgebruikte computerprogramma's. Door de gewenste programma's in de lijst selecteren kan op de knop Get Installer worden gedrukt. Download het bestand dat wordt aangeboden. Met dit bestand worden één voor één de geselecteerde programma's gedownload en geïnstalleerd. Zo hoef je niet elke installatie zelf te doorlopen.
Bewaar na de installatie het bestand goed, hiermee kun je namelijk later de software controleren op updates en deze net zo gemakkelijk installeren.
Met Ninite kun je in één keer heel veel programma's installeren, zonder voor elk programma een losse installatie te doorlopen.
6 Beveiligingssoftware
Back-uppen en beveiligen zijn de belangrijkste dingen die je als eerste dient te doen op een nieuw systeem. De keuze in beveiligingssoftware is enorm. Het is aan jou of je een betaald programma of gratis programma kiest. Alle antivirusprogramma's doen hun werk, zowel betaald als onbetaald.
Bij de gratis antivirussoftware is het wel vaak noodzakelijk om nog losse anti-spywaresoftware te installeren. Een firewall is geen noodzaak, omdat de firewall in Windows ruim voldoende is. Op Ninite kun je verschillende programma's voor de beveiliging van je computer vinden. We adviseren om één antivirusprogramma te gebruiken. Antivirussoftware conflicteert veelal met elkaar, wat ervoor zorgt dat het systeem instabiel wordt.
7 Browsers
De browser is je toegangspoort naar het internet en dus een belangrijk onderdeel van je computer. Volgens diverse metingen is Google Chrome de meest gebruikte browser voor niet mobiele apparaten. Daarna volgt Internet Explorer, op de voet gevolgd door Firefox. Andere browsers als Opera en Safari zijn marginaal, maar wel een goed alternatief. Je kunt natuurlijk altijd meerdere browsers installeren en uitproberen welke je het prettigst vindt.
Een browser is een persoonlijke keuze, je kunt ook meerdere browsers installeren.
8 Office
Voor een kleine honderd euro kun je een jaar lang gebruik maken van Office 365 voor thuisgebruik. In deze abonnentsvorm krijg je Office-toepassingen als Word, Excel, PowerPoint, Outlook en OneNote en mag je deze op vijf computers installeren. Daarbij krijg je zestig Skype-wereldminuten en twintig gigabyte extra opslagruimte op je SkyDrive.
Heb je liever ongelimiteerd de Office-toepassingen, dan kun je ook de software kopen. Je krijgt bij het goedkoopste pakket van honderdveertig euro Word, Excel, PowerPoint en OneNote voor één computer. Er zijn ook gratis alternatieven voor Office. Zo is Apache OpenOffice een complete kantoorapplicatie voor teksten, spreadsheets en presentaties. Nog een mooi alternatief is LibreOffice, met soortgelijke functionaliteit.
Er zijn ook gratis kantoortoepassingen zoals Apache OpenOffice.
9 Media & communicatie
Je wil natuurlijk ook films kijken en muziek luisteren. Voorheen kreeg je bij Windows ook Media Center. Bij Windows 8 Pro kan deze software alleen los worden aangeschaft voor tien euro. Gebruikers van Windows 8 moeten upgraden naar het Windows 8 Pro Pack voor 160 euro om Media Center te gebruiken.
Natuurlijk zijn er ook heel goede gratis alternatieven. Zo is het gratis programma XBMC misschien wel beter dan Windows Media Center zelf en is VLC een gratis alleskunner om video's af te spelen. Daarbij hebben diensten als Spotify en Netflix een steeds groter aandeel en wordt een andere mediaspeler bijna overbodig. Wat communicatie betreft is Skype toch de grootste.
Hoewel de software op een vrij offensieve wijze is doorgevoerd (Windows Live Messenger werd in sneltreinvaart vervangen door Skype), is het wel een zeer uitgebreide en veel gebruikte tool om te chatten en te (video)bellen.
10 Foto en videobewerking
Voor foto en videobewerking ben je niet alleen aangewezen op Adobe Photoshop (Elements) of Première (Elements). Hoewel deze prima voldoen, zijn er een hoop alternatieven. Zo is Windows Movie Maker een leuk eenvoudig programma om een korte film van je foto's en/of video's te maken en kan GIMP bijna net zoveel als een ander fotobewerkingsprogramma.
Op Ninite worden al een aantal gratis fotobewerkingsprogramma's aangeboden. Als je op zoek bent naar alternatieven, dan kun je ook op deze website terecht. Voor een alternatief zoek je rechtsboven naar de software waar je een alternatief voor wil. Vervolgens wordt een lijst met alternatieve software weergegeven. Een leuke manier om andere programma's te vinden.
Op de website www.alternativeto.net kun je zoeken naar een programma's en er alternatieven voor vinden.
11 Virtualisatie
Wil je software van je oude pc meenemen naar de nieuwe, dan bestaat de kans dat kans dat de software niet zal werken. Dit kun je tackelen door een virtuele machine te gebruiken.
Hyper-V is de virtualisatiesoftware van Microsoft, die voorheen alleen beschikbaar was voor Windows Server. Je kunt het vergelijken met de Windows XP Mode uit Windows 7. Om Client Hyper-V te gebruiken hoef je het alleen in te schakelen. Druk op Windows-toets+R, typ appwiz.cpl en druk op Enter. Kies Windows-onderdelen in- of uitschakelen, markeer het selectievakje voor Hyper-V en druk op OK. Start na de installatie de computer opnieuw op. Om een virtuele machine te installeren, start je het programma en klik je op Actie / Nieuw / Virtuele Machine. Doorloop de Wizard Nieuwe virtuele machine.
Een virtuele machine vereist wel dat je over een volledige retailversie van het andere besturingssysteem beschikt. Als je Windows XP installeert is een retaillicentie dus verplicht. Als alternatief op Hyper-V kun je ook het gratis programma VirtualBox of het betaalde programma VMware Workstation proberen.
Bij Windows 8 Professional krijg je Hyper-V, waarmee je een besturingssysteem kunt virtualiseren.
Opstarten via Taakbeheer
Na de installatie van alle gewenste programma's, zal een deel ook opstarten tijdens het starten van Windows. Dit kan de opstarttijd vertragen. Je kunt het automatisch opstarten van programma's uitschakelen via Taakbeheer (voorheen was dit Systeemconfiguratie). Start Taakbeheer (Ctrl+Shift+Esc) en open het tabblad Opstarten. Hier zie je een lijst met programma's die samen met Windows opstarten. Schakel onnodige programma's uit door ze te selecteren en op de knop Uitschakelen te drukken. De volgende keer zal het programma niet samen met Windows worden gestart.
Via Taakbeheer kan voorkomen worden dat programma's tijdens het opstarten geladen worden.
12 Schoonhouden
De pc dient ook onderhouden te worden. Met CCleaner, kan Windows schoongemaakt worden. Door er een taak van te maken en deze bijvoorbeeld eens per week te laten lopen, hoef je er niet eens zelf aan te denken! Installeer CCleaner, ga naar Start en typ taken plannen. Open Taken plannen bij Instellingen en klik op Actie / Taak maken. Geef een Naam en Beschrijving op en selecteer de optie Met meeste bevoegdheden uitvoeren. Open het tabblad Triggers. Klik op Nieuw, geef een tijd en interval op en klik OK. Ga naar het tabblad Acties, kies Nieuw en Bladeren. Ga naar de installatiemap van CCleaner, selecteer CCleaner.exe en klik op OK.
Voer nu de parameter /auto toe en klik op OK. Eventueel kun je naar wens achter de tabbladen Instellingen en Voorwaarde nog een aantal extra wensen doorvoeren. Klik op OK om de taak op te slaan.
Door de takenplanner te gebruiken, wordt de computer automatisch opgeruimd.
13 Back-upsoftware en cloudopslag
Is je pc helemaal aan kant, dan is deze stap misschien wel de belangrijkste van allemaal. Maak voor jezelf een back-upschema. Zorg voor goede back-upsoftware en een opslagmedium waarop je een kopie van je bestanden kunt bewaren. Een betaald programma dat wij adviseren is Acronis True Image. Met dit programma kun je automatisch back-ups laten uitvoeren én kun je bij een systeemcrash gemakkelijk terug naar de oude situatie.
Er zijn ook gratis alternatieven. Programma's als Clonezilla en Paragon Backup & Recovery hebben een goede reputatie.
Met Paragon kun je een back-up van je hele harde schijf maken.