Multiboot is handig als u meerdere besturingssystemen op één computer wilt gebruiken. Maar hoe gaat u te werk als u terug wilt naar de oorspronkelijke installatie, met één besturingssysteem in een singleboot-omgeving?
01. Partities
Bij een multi-bootsysteem zijn de besturingssystemen doorgaans op verschillende partities ondergebracht. Slechts één van deze partities kan worden aangemerkt als 'actief'. Hebt u meerdere besturingssystemen, dan kunnen die op de andere partities worden geïnstalleerd. De bijbehorende opstartbestanden worden echter altijd op de actieve partitie geplaatst. In de meeste gevallen is de primaire en actieve partitie de partitie waarop u het eerste besturingssysteem hebt geplaatst. De actieve partitie is altijd van belang bij het werken met multi-bootsystemen, zelfs als het gebruikte besturingssysteem op een andere partitie is ondergebracht!
02. Gegevens
Deze tip is misschien wel de belangrijkste in deze hele Masterclass. Voordat u een van de besturingssystemen verwijdert, zorgt u ervoor dat alle persoonlijke bestanden zijn verplaatst naar een centrale locatie (bij voorkeur extern, dus niet op de computer zelf). Wat u zich daarbij moet voorstellen? Te denken valt aan de bestanden die u in de map Documenten of op het bureaublad hebt opgeslagen. Ook zaken als e-mailberichten in Windows Mail en Outlook Express en favoriete internetlocaties kunt u veiligstellen. Kortom, zorg ervoor dat u alle niet-centraal opgeslagen bestanden verplaatst. Ook zonder het besturingssysteem wilt u de documenten later nog kunnen gebruiken. In het onderstaande overzicht geven we u een steuntje in de rug, hoewel er natuurlijk nog veel meer opslaglocaties zijn. Bestanden worden in de praktijk vaak op uiteenlopende locaties opgeslagen.
Belangrijke locaties:
- De mappen Documenten, Afbeeldingen en Muziek en Films
- Het bureaublad
- De root van de schijf waarop het besturings-systeem is geïnstalleerd
- E-mailmappen, aangemaakt door Outlook Express of Windows Mail
- De map Favorieten, waarin favoriete weblocaties zijn opgeslagen
- Het Windows-adresboek
- De map Mijn ontvangen bestanden, aangemaakt door Windows Live Messenger
Maak altijd eerst een externe back-up, voordat u iets aanpast met betrekking tot de opstart van uw computer!
03. Back-up
Voordat u het multi-bootsysteem omruilt voor single-boot en daarbij het tweede besturingssysteem van uw computer verwijdert, is het belangrijk dat u een back-up van het te verwijderen besturingssysteem maakt (naast uw eerder los opgeslagen belangrijke bestanden en e-mail, zoals in de vorige tip aangegeven). Dan kunt u, in het geval zich problemen voordoen, terugkeren naar de eerder gemaakte reservekopie. Het is verstandig om een image van de computer te maken. Hierbij maakt u een 'snapshot' (momentopname) van de computer. Indien gewenst, kunt u de snapshot vervolgens gebruiken om terug te keren naar de eerdere situatie. Goede programma's hiervoor zijn Norton Ghost 14 of Acronis True Image Home 2009.
Van XP en Vista naar Vista
In de volgende tips gaan we ervan uit dat u uw computer hebt voorzien van Windows XP en Windows Vista. U hebt indertijd eerst Windows XP geïnstalleerd op de C:\-schijf, en naderhand een nieuw exemplaar van Windows Vista naast Windows XP geïnstalleerd (uiteraard op een aparte partitie of een andere vaste schijf).
04. Ruimte maken
Alle belangrijke bestanden veiliggesteld en netjes opgeslagen? Dan is het tijd om ruimte vrij te maken. We gaan op onderzoek uit en controleren welke mappen en bestanden van het voormalige besturingssysteem kunnen worden verwijderd. Start de computer met het besturingssysteem dat u wilt behouden, in dit geval dus Windows Vista. Open Windows Verkenner, via Start, Alle programma's, Bureau-accessoires, Windows Verkenner. Hebt u het andere besturingssysteem, in dit geval Windows XP, indertijd als eerste besturingssysteem geïnstalleerd, dan zullen de bijbehorende bestanden op de C:\-schijf in de root zijn geplaatst. Neem daarom een kijkje op C:\ en ga op zoek naar de map Windows. Gevonden? Klik dan met rechts op de map en kies Verwijderen. U verwijdert hiermee dus het Windows XP-besturingssysteem.
Verwijder de map met het oude besturingssysteem.
05. Overige mappen
Door uw oude Windows-versie zullen ongetwijfeld nog andere mappen zijn aangemaakt, die zich niet per se in de hoofdmap Windows bevinden. Enkele voorbeelden hiervan zijn de mappen Program Files en Mijn documenten. Wordt de eerstgenoemde map niet ook door het andere besturingssysteem (Windows Vista) gebruikt en hebt u de inhoud ervan veiliggesteld, dan kan ook deze map worden verwijderd.
06. Opstartmenu
Bij een multi-bootsysteem wordt een opstartmenu getoond. Hierin kiest u welk besturingssysteem moet worden geladen, bijvoorbeeld Windows XP of Windows Vista. Nu u wilt terugkeren naar een single-bootsysteem, hebt u dat opstartmenu niet meer nodig, Windows Vista mag immers direct worden geladen. Tijd om het opstartmenu aan te passen. Klik op Start, Configuratiescherm en kies Systeem en onderhoud. Klik op Systeem. Links in het venster kiest u voor Geavanceerde systeeminstellingen. Op het tabblad Geavanceerd klikt u op de knop Instellingen (in het groepsvak Opstart- en herstelinstellingen). Het gaat hierbij om de sectie Systeem opstarten. Bij Standaardbesturingssysteem ziet u welk besturingssysteem als standaard-OS wordt geladen. Dit moet in ons voorbeeld uiteraard Windows Vista zijn, aangezien u Windows XP hebt verwijderd. Haal nu het vinkje weg bij de optie Lijst met besturingssystemen N seconden weergeven. Controleer ook of de andere optie Herstelopties (indien nodig) N seconden weergeven is uitgeschakeld. Klik op OK. U hebt hiermee het opstartmenu uitgeschakeld.
Pas de opstartinstellingen van Windows aan, zodat direct de juiste Windows-versie wordt geladen.
07. Opstarten
Start uw computer nu opnieuw op. U hebt het systeem ontdaan van Windows XP, de 'bootloader' (onder meer het opstartmenu) intact gehouden zonder dat u er nog last van hebt en ervoor gezorgd dat Windows Vista automatisch wordt geladen.
Van tweemaal XP naar eenmaal XP
In dit scenario gaan we ervan uit dat u een computer hebt waarop tweemaal Windows XP is geïnstalleerd. U hebt behoefte aan een computer waarop Windows XP slechts eenmaal is geïnstalleerd, bijvoorbeeld omdat u Windows Vista hebt 'overgeslagen', binnenkort de geleidelijke overstap naar Windows 7 wilt maken en eerst wilt controleren of alle bestaande Windows XP-hard- en software goed werkt.
08. Boot.ini
Hebt u tweemaal een editie van Windows XP geïnstalleerd, maar wilt u terug naar één editie ervan? Eerst maakt u een reservekopie van het bestand Boot.ini. Dit bestand kunt u beschouwen als het opstartbestand van Windows XP, waarin onder meer is opgegeven welke besturingssystemen zijn geïnstalleerd en waar deze zich bevinden. Open Windows Verkenner (gebruik de toetsencombinatie Windows-toets+E) en zorg er via de menukeuze Extra, Mapopties voor dat Windows alle bestanden weergeeft (inclusief de systeembestanden). In Windows XP kiest u vervolgens voor Start, Configuratiescherm, Systeem. Open de sectie Geavanceerd en zoek daarbinnen naar de sectie Opstart- en herstelinstellingen. Klik op Instellingen. Op het tabblad Systeem opstarten klikt u op de knop Bewerken. Hiermee opent u het opstartbestand Boot.ini in Kladblok. Het bestand ziet er ongeveer als volgt uit:
[boot loader]
timeout=30
default=multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(1)\WINDOWS
[operating systems]
multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(1)Windows XP="Microsoft Windows XP Home Edition" /fastdetect
multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(1)Windows XP="Microsoft Windows XP Professional"
Zoek naar de regel die verwijst naar het besturingssysteem dat u niet meer nodig hebt. Vervolgens verwijdert u de volledige regel. Bij timeout=30 kunt u ervoor kiezen om de waarde 30 te veranderen in 0. Hierdoor is het opstartmenu niet meer zichtbaar. Kies hierna voor Bestand, Opslaan. De wijzigingen zijn direct van kracht als u de computer opnieuw opstart. Vervolgens kunt u de partitie met de tweede installatie van Windows XP opschonen. Open Windows Verkenner (gebruik de toetsencombinatie Windows-toets+E) en ga op zoek naar de vaste schijf waarop u die versie van Windows XP hebt geïnstalleerd. Bevat de schijf alleen het besturingssysteem en geen verdere bestanden, dan klikt u er met rechts op en kiest u Formatteren. U kunt ook de vaste schijf openen en de map Windows (en andere gerelateerde mappen) verwijderen, als u de schijf niet volledig wilt formatteren.
Het bestand Boot.ini bevat belangrijke opstartgegevens.
Het opstartproces van Windows XP
Bij een multi-bootsysteem met Windows XP en Windows Vista speelt het bestand Boot.ini een belangrijke rol. In dit opstartbestand is de belangrijkste informatie voor het opstarten van Windows opgeslagen. Deze informatie wordt door het systeem gebruikt om onder meer het opstartmenu weer te geven. Het bestand Boot.ini is een tekstbestand, dat u relatief eenvoudig kunt bewerken in bijvoorbeeld Kladblok.
09. Voorzorgsmaatregelen
Voordat u met Boot.ini aan de slag gaat, is het belangrijk dat u er een back-up van maakt. In geval van problemen kunt u daar naar terugkeren. Kies in het Configuratiescherm van Windows XP voor Prestaties en onderhoud, Systeem. Op het tabblad Geavanceerd klikt u op Instellingen (in de sectie Opstart- en herstelinstellingen). Klik op Bewerken. Het bestand Boot.ini wordt geopend in Kladblok. Kies vervolgens voor Bestand, Opslaan als. Maak een nieuwe map aan (bijvoorbeeld Back-up) en sla hierin de kopie van het bestand Boot.ini op.
Maak een back-up van boot.ini, voordat u met dit bestand aan de slag gaat.
10. Bewerken
Hiervoor las u hoe u Boot.ini kunt openen. Behalve via de eerder genoemde methode kunt u Boot.ini ook snel openen via Windows Verkenner. Boot.ini is een verborgen (systeem)bestand. Zorg er eerst voor dat Windows alle bestanden toont, anders is het bestand niet zichtbaar. In Windows Verkenner kiest u voor Extra, Mapopties. Kies het tabblad Weergave en haal het vinkje bij Beveiligde besturingssysteembestanden verbergen weg. Daarnaast verwijdert u het vinkje bij de optie Extensies voor bekende bestandstypen verbergen. Tot slot kiest u in dit venster ook voor de instelling Verborgen bestanden en mappen weergeven. Bevestig met een klik op OK. In Windows Verkenner opent u de root van de vaste schijf waarop u het primaire besturingssysteem hebt opgeslagen. Dubbelklik vervolgens op Boot.ini. Het bestand wordt meteen geopend in Kladblok.
Windows houdt Boot.ini verborgen, tenzij u anders beslist.
11. MSConfig
Het Hulpprogramma voor Systeemconfiguratie - beter bekend als MSConfig - biedt de mogelijkheid om het opstartbestand Boot.ini deels te bewerken zonder het handmatig te hoeven openen in Kladblok. Helaas is deze mogelijkheid verwijderd in Windows Vista, maar in Windows XP kunt u er gebruik van maken. Kies Start, Uitvoeren. Vervolgens typt u Msconfig, gevolgd door een klik op OK. Het venster wordt geopend. Zoals u ziet is MSConfig opgebouwd uit meerdere tabbladen. Kies voor Boot.ini.
Met MSConfig kunt u een deel van Boot.ini bewerken.
12. Opstartpaden
In het bestand Boot.ini vindt u de verwijzingen naar de besturingssystemen en hun locatie. Door de manier waarop de verwijzing is opgebouwd, is niet direct duidelijk waarnaar wordt verwezen. Met MSConfig kunt u de opstartpaden automatisch laten controleren. Wanneer een verwijzing naar een besturingssysteem niet klopt, wordt daar melding van gemaakt. Handig als u het bestand handmatig hebt bewerkt en de juistheid ervan wilt controleren. Op het tabblad Boot.ini in MSConfig klikt u op de knop Alle opstartpaden controleren. Het resultaat wordt direct getoond.
Controleer met behulp van MSConfig de opstartpaden van Boot.ini.
13. Standaard
Als u meerdere besturingssystemen hebt, maar nog niet de overstap wilt maken naar één besturingssysteem, kunt u er ook voor kiezen om uw primaire besturingssysteem automatisch te laten starten en het opstartmenu van het multi-bootsysteem zo kort mogelijk in beeld te laten verschijnen. In MSConfig (op het tabblad Boot.ini) kiest u onder [operating systems] voor het besturingssysteem dat u als standaard wilt instellen. Bekijk de beschrijving achter 'WINDOWS' om te bepalen om welk besturingssysteem het gaat. Selecteer het gewenste besturingssysteem en klik op de knop Als standaard instellen. Vervolgens stelt u de wachttijd van het opstartmenu bij. Rechts in het venster vindt u de optie Time-out. Standaard is de waarde hiervan ingesteld op 30 (het menu wacht 30 seconden totdat u een keuze hebt gemaakt en gaat dan verder met de standaardkeuze). Verander de waarde in 5, zodat het menu niet te lang in beeld is, maar u wel nog voldoende tijd hebt voor een eventuele alternatieve keuze.
14. Schakelopties
In het venster van MSConfig ziet u enkele andere schakelopties, waarmee u het opstarten van het besturingssysteem verder naar uw hand zet.
/SAFEBOOT Hiermee start u Windows in de veilige modus. Kies daarbij voor Minimal (zo min mogelijk stuurprogramma's laden), Network (met netwerkondersteuning), Safeboot:minimal (met alleen de opdrachtregel).
/NOGUIBOOT Het opstartscherm van Windows (met het logo en de voortgangsindicator) mag niet worden getoond.
/BOOTLOG Leg alle opstarthandelingen vast in een logboekbestand. Dit bestand vindt u vervolgens in de map System\Ntbtlog.txt (en kunt u openen in Kladblok).
/BASEVIDEO Hiermee activeert u de VGA-modus (met een resolutie van 640 x 480) en maximaal 16 kleuren. Dit is handig als u per ongeluk een verkeerde schermresolutie hebt ingesteld of de verkeerde driver voor uw videokaart hebt geïnstalleerd.
Het opstartproces van Windows Vista
In Windows Vista en Windows 7 maakt u geen gebruik van het bestand Boot.ini. De opstartinformatie is bij deze Windows-versies opgeslagen in het Windows-register. Er is een editor om de opstartinstellingen aan te passen, maar die is relatief complex. In plaats hiervan kunt u gebruikmaken van EasyBCD. Dit programma geeft de instellingen grafisch weer, in gebruiksvriendelijke vensters. U mag EasyBCD gratis gebruiken en vindt de nieuwste versie op Neosmart. Na de installatie vindt u het programma via Start, Alle programma's, Neo-Smart Technologies, EasyBCD, EasyBCD.
Geef via MSConfig aan welke schakelopties moeten worden gebruikt.
15. EasyBCD
Zodra u EasyBCD hebt gestart, ziet u de hoofdinstellingen van het programma. Links in het venster ziet u een zevental knoppen, terwijl u rechts de bijbehorende instellingen vindt. Op de eerste pagina vindt u de instellingen zoals u ze mogelijk nog kent van het bestand Boot.ini uit Windows XP. Hier leest u bijvoorbeeld wat de wachttijd is van het opstartmenu, maar u ziet er ook de besturingssystemen die op uw multi-bootsysteem zijn geplaatst. Interessanter is de sectie Change Settings. Hier vindt u de instellingen waarmee u uw multi-bootsysteem aan kunt passen. In de sectie Global Settings kiest u bij Default OS welk besturingssysteem standaard moet worden geladen. Daarnaast bepaalt u hier de wachttijd van het opstartmenu, waarbij 30 seconden als standaard is ingesteld. Bevestig elke aanpassing met een klik op de knop Save Settings. In de sectie eronder - Entry-Based Settings - kunt u de instellingen van bestaande besturingssystemen aanpassen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de omschrijving en schijfletter van de schijf waarop Windows is geïnstalleerd.
Met het gratis te gebruiken programma EasyBCD kunt u de opstartinstellingen van Windows aanpassen.
16. Zekerheid
Met EasyBCD kunt u het opstartbestand van Windows Vista aanpassen. Uiteraard gaat het hier om een delicaat proces. Het is dan ook verstandig om voorafgaand hieraan een back-up te maken van de oorspronkelijke instellingen. Kies voor de sectie Manage Bootloader. Klik in de sectie Backup and Restore Bootloader Settings op de knop Backup Settings. Geef een geschikte naam en locatie op, en bevestig met een klik op Backup Settings. In geval van nood kunt u het bestand herstellen. Klik op de knop Bladeren (naast het vak File) en navigeer naar de eerder gemaakte kopie. Bevestig nu met een klik op de knop Restore Backup. Houdt u er rekening mee dat alleen de bootloader-instellingen van Windows Vista worden veiliggesteld in een back-up.
Zekerheid voor alles: maak een reservekopie van de opstartinstellingen.
17. Herstel
EasyBCD is vooral een interessant programma als zich problemen voordoen. U vindt de bijbehorende opties in de sectie Manage Bootloader. In de sectie Bootloader Installation Options kunt u kiezen voor Reinstall the Vista Bootloader. U gebruikt deze optie als het opstartmenu van Windows Vista is beschadigd en u dit wilt herstellen zonder Windows opnieuw te installeren. Wilt u echter gebruik maken van de bootloader van Windows XP (dit komt voor wanneer u Windows XP hebt geïnstalleerd na Windows Vista), dan kiest u voor Uninstall the Vista Bootloader (use to restore XP). Hiermee wordt de bootloader van Windows XP, die wezenlijk verschilt ten opzichte van die van Windows Vista, hersteld.
U kunt de bootloader van Windows Vista vervangen door die van Windows XP.
18. Geavanceerd
Net als bij MSConfig voor Windows XP, kunt u geavanceerde schakelopties opgeven voor het laden van het besturingssysteem. Klik op de knop Advanced Options. Bij Select an OS kiest u voor het besturingssysteem dat u wilt aanpassen. Kies vervolgens onder Advanced Options voor de gewenste instellingen. Hier kunt u bijvoorbeeld aangeven dat drivers die niet officieel zijn ondertekend toch mogen worden geïnstalleerd in Windows Vista 64-bit, iets dat normaal gesproken niet wordt toegestaan in deze Windows-versie. Daarnaast kunt u hier opgeven dat Windows maar een beperkt aantal processors mag gebruiken.
19. Noodsituatie
Hebt u een verkeerde optie doorgevoerd en werkt het opstartproces niet meer naar behoren? U kunt gebruikmaken van de diagnose- en herstelfunctie in EasyBCD. Kies voor Diagnostics Center. In de sectie Vista Diagnostics kiest u Recreate missing/delete boot files. Bevestig met een klik op Rescue my System.
Van meerdere Windows-versies terug naar XP
In het laatste gedeelte van deze Masterclass leggen we uit hoe u terug kunt keren naar één besturingssysteem als u meerdere Windows-versies op uw computer hebt geïnstalleerd, zoals Windows XP 32-bit, Windows XP 64-bit en Windows Vista.
20. Herstelconsole
Stel, u hebt meerdere Windows-versies op dezelfde computer geïnstalleerd, en u wilt terug naar het gebruik van Windows XP 32-bit. Uiteraard kunt u alle partities opnieuw formatteren, behalve de primaire partitie waarop u de 32-bit editie van Windows XP hebt geïnstalleerd. Het opstart-menu waarin u het gewenste besturingssysteem kiest blijft dan echter verwijzen naar de twee andere Windows-versies die u inmiddels hebt verwijderd. U kunt het menu relatief eenvoudig verwijderen en ervoor zorgen dat Windows XP automatisch wordt geladen. Stop de officiële Windows XP-installatie-cd in uw computer en start hem op. Druk tijdens het starten op een toets om op te starten vanaf cd. In het opstartmenu drukt u vervolgens op R. Hiermee opent u de Herstelconsole. Een overzicht van geïnstalleerde Windows-versies verschijnt. Kies de installatie die u wilt behouden. Wanneer hierom wordt gevraagd, geeft u het wachtwoord van de Administrator op. Vervolgens typt u Fixmbr, gevolgd door een druk op Y. Typ hierna Fixboot, wederom gevolgd door een druk op Y. Tot slot typt u Exit, gevolgd door een druk op de Enter-toets. Start de computer opnieuw op. Het opstartmenu wordt niet meer getoond en Windows XP wordt automatisch gestart.
21. Opruimen
Nu kunt u de overgebleven en overbodig geworden - bestanden verwijderen. In Windows XP opent u Windows Verkenner. Kies voor Extra, Mapopties en zorg ervoor dat alle bestanden worden getoond, inclusief de systeembestanden. Vervolgens opent u de root van de vaste schijf en verwijdert u de map Boot. Daarnaast verwijdert u de bestanden Bootfont.bin, Bootmgr, Bootsect.bak en Boot.bak.
22. Formatteren
Als u dat nog niet hebt gedaan, kunt u nu de partitie formatteren waarop de oude besturingssystemen zijn ondergebracht. Klik met de rechtermuisknop op de map met de Windows-installatie die u wilt verwijderen en kies Formatteren. Uw systeem is nu opgeschoond.