In tijden waarin privacy uiterst gevoelig ligt, stuwen we (soms onbewust) ontzettend veel gegevens over onszelf het internet op. Onze kinderen drukken we op het hart om nooit en te nimmer het huisadres aan vreemden te geven, maar zelf publiceren we foto's op het web waarin al die info wel te grabbel ligt. Hoe zit dat? En belangrijker: hoe voorkomt u dat?
1. Watteh... metadata?
Bent u een georganiseerd fotograaf, dan gebruikt u reeds zogenoemde tags om informatie over uw foto's aan afbeeldingsbestanden toe te wijzen. Deze etiketten komen later van pas om foto's terug te vinden en om snel verzamelingen samen te stellen aan de hand van bepaalde criteria. Toch blijft uw digitale camera de belangrijkste en allereerste tagger. Zonder dat u er een vinger naar uitsteekt, voegt het toestel een heleboel gegevens aan de afbeelding toe. We noemen deze gegevens 'metadata', wat zoveel betekent als 'gegevens over gegevens'. Deze data zijn niet echt verborgen, maar u moet ze wel specifiek opvragen om ze te kunnen zien. Er zijn verschillende metadata, want dit soort gegevens is niet gestandaardiseerd. De bekendste zijn de exif-tags, wat staat voor 'exchangeable image file format'. Exif is als het ware het paspoort van de foto. Hierin staat de datum en tijd van de opname, het merk en het model van de camera, een thumbnail, de eigenaar van de camera en een overzicht van alle instellingen (ISO, diafragma, sluitertijd, brandpuntsafstand, flits, enzovoort). Deze informatie komt in de header van de afbeelding.
Een kleine greep uit de exif-gegevens die worden opgeslagen bij afbeeldingen.
2. Exif lezen via het besturingssysteem
In principe hebt u geen speciale software nodig om exif-gegevens te lezen. Zowel in Windows als in Mac OS X kunt u hiervoor gewoon het besturingssysteem aanspreken. In Windows 7 klikt u in Windows Verkenner met de rechtermuisknop op een fotobestand, kies de optie Eigenschappen / Details. In Windows XP kiest u voor Eigenschappen / Samenvatting / Geavanceerd. Gebruikt u Mac OS X, dan klikt u in Finder op een bestand en daarna vraagt u de informatie op met de toetscombinatie Cmd+I.
In Windows 7 leest u bij de eigenschappen ook de exif-gegevens.
XnView
Via uw besturingssysteem leest u slechts een schijntje van de bijbehorende metadata. Met een eenvoudig freewarehulpje zoals XnView ontdekt u in dezelfde foto een heleboel extra ingesloten informatie. Zo dadelijk leggen we uit hoe u met XnView metatags verwijdert en terugplaatst. Wanneer u een map foto's selecteert, verschijnen er onder iedere foto labels: exif, iptc en xmp. Dat zijn drie metatag-formaten. Wanneer u op een foto klikt, kunt u onderaan de taggegevens lezen. Deze gegevens zijn uitvoeriger dan wat u in de Windows Verkenner of in Finder hebt gezien. In het iptc-vak leest u bijvoorbeeld de copyrightinformatie. Het tabblad xmp brengt een mengelmoes van xml-gegevens tevoorschijn.
Met XnView kunt u metatags bekijken, verwijderen en wijzigen.
3. Waarom strippen?
Al die extra informatie kan superhandig zijn, maar toch zijn er een aantal uitstekende redenen om deze gegevens (in bepaalde gevallen) uit de afbeelding te verwijderen, met andere woorden: te strippen. De voornaamste reden heeft te maken met privacy. Wanneer u foto's op het internet plaatst, is het niet handig om al deze informatie zomaar te grabbel te gooien. Of misschien hebt u geen zin om de fototechnische details prijs te geven over hoe u een uitzonderlijk mooie opname hebt geschoten? Bij sommige fotowedstrijden zijn de deelnemers zelfs verplicht om deze gegevens te verwijderen. Ten slotte zal het afbeeldingsbestand wat kleiner worden door metagegevens te strippen. Op de huidige enorme harde schijven is dit van minder belang, maar voor het internettransport zijn kleine bestanden wel gewenst, zeker wanneer het gaat om grote aantallen.
Omdat het om een klein bestand ging, een foto van 300 bij 197 pixels, is het gestripte bestand de helft kleiner.
4. Opslaan voor web
Een eenvoudige manier om schoon schip te maken met alle exif-informatie is de opdracht Opslaan voor web. U vindt deze functie in Photoshop en Photoshop Elements. Deze opdracht is in feite bedoeld om afbeeldingen te verkleinen en te optimaliseren voor het internet. De kopie die u op deze manier wegschrijft, is ontdaan van alle exif-informatie. Wanneer u de afbeelding achteraf met XnView bekijkt, zult u merken dat alleen de copyrightgegevens in de iptc-tag zijn achtergebleven.
Terwijl u de afbeelding optimaliseert voor het web, worden de exif-gegevens verwijderd.
5. Thumbnail
eel ruimte wint u niet door de exif-info te strippen. Van alle exif-gegevens neemt de thumbnail - ook wel de exif-voorvertoning of de miniatuurafbeelding genoemd - de meeste ruimte in. Door de thumbnail kunt u de foto snel bekijken op het lcd-scherm van uw camera. Ook fotobeheerprogramma's en bewerkingssoftware maken gebruik van het miniatuur. Wanneer u afbeeldingen op het web publiceert, heeft zo'n thumbnail geen zin. We hadden het in het kader XnView over het freeware programma XnView. Met deze tool kunt u informatie weghalen en terugplaatsen. Op welke manier, dat hangt ervan af in welke modus u bent. Bent u in de viewmodus (één afbeelding), dan komt u via Bewerken / Metadata bij de opdrachten om de exif-gegevens, alle metadata of de exif-voorvertoning (thumbnail) te verwijderen. Schakelt u naar de bladermodus, dan komt u via exact dezelfde weg naar de opdrachten om de exif-voorvertoning te herstellen en exif en iptc-data te exporteren. Wanneer u in de browsermodus verschillende miniaturen met de Shift-toets of Ctrl-toets selecteert, kunt u de opdracht Metadata / Opschonen toepassen. Vervolgens verschijnt een keuzevenster waarin u aanduidt welke data u in de geselecteerde bestanden wilt strippen (exif, xmp, voorvertoning, iptc).
Met de opdracht Opschonen kunt u ook de thumbnail verwijderen.
De gecropte borsten van Schwartz
Een smeuïg verhaal over onachtzaam omgaan met exif-informatie is dat van de Amerikaanse tv-presentatrice Cat Schwartz, die op haar blog een foto van haar ogen publiceerde. Ze gaf aan het begrip 'exif strippen' een geheel nieuwe bijklank. Ze had een deel van haar gezicht uitgesneden uit een foto waarop ze oorspronkelijk naakt te zien was. Wat ze zich niet realiseerde was dat de thumbnail in de metadata gebaseerd was op het oorspronkelijke beeld van het jpg-bestand. Wie in de metadata de thumbnail bekeek, kreeg dus veel meer te zien dan de mooie ogen van Schwartz. Lees het verhaal op: Welcome to Wallyworld. De Photoshop-versie die Schwartz gebruikte, genereerde geen nieuwe thumbnail omdat ze simpelweg een uitsnede maakte en het bestand onder dezelfde naam bewaarde.
De thumbnail van de bijgesneden afbeelding werd niet automatisch vernieuwd.
6. JPEG & PNG Stripper
Er zijn meerdere programma's om metadata vlot uit foto's te verwijdreren. Beschikt u niet over Photoshop of Photoshop Elements, probeer dan het programma JPEG & PNG Stripper van Steel Bytes eens. Het programma is bedoeld voor Windows 95 tot en met Windows 7, en het werkt alleen met jpeg- en png-bestanden. Er is geen installatieprocedure voor deze stripper. Nadat u het downloadbestand hebt uitgepakt, kunt u JPEG & PNG Stripper dus direct gebruiken. Het enige dat u hoeft te doen, is de beelden of een hele map in het venster te slepen. Wilt u de chronologie in de foto's behouden, dan vinkt u de optie Preserve file date and times aan. Na afloop vertelt dit programma hoeveel opslagruimte u hebt uitgespaard. Verwacht op dat vlak geen spectaculaire cijfers, want veel ruimte kunt u niet winnen.
Let wel: een aantal virusscanners slaat bij dit tooltje aan. We denken dat het om fout-positieve meldingen gaat, omdat de overgrote meerderheid van beveiligingssoftware het tooltje als veilig bestempelt. Zie het rapport van VirusTotal.
Sleep de bestanden vanuit Windows Verkenner rechtstreeks in JPEG & PNG Stripper.
7. Exif Tag Remover
Niet alleen exif- en iptc-gegevens worden door uw camera aan een foto toegevoegd. Ook gps-coördinaten kunnen worden opgeslagen wanneer uw toestel daarmee is uitgerust (steeds meer smartphones zijn dit standaard).
Een shareware-programma dat met meer dan vijftien verschillende tag-formaten (waaronder exif gps) werkt, is Exif Tag Remover. Handig aan deze tool is dat er 35 gangbare fotoformaten worden ondersteund. Er wordt niets aan de echte beeldinformatie gewijzigd. Het programma is zo eenvoudig dat u nauwelijks iets fout kunt doen. Eerst selecteert u de bestanden die tag-vrij moeten worden gemaakt, u kunt ook complete mappen selecteren. Vervolgens geeft u aan of u de oorspronkelijke fotobestanden wilt overschrijven, of dat u de originele bestanden én de schoongemaakte bestanden wilt bewaren. In het derde venster bepaalt u welke metadata u wilt wissen. U hebt de keuze uit alle, exif, iptc, exif gps, exif-thumbnail, icc-profiel, enzovoort. De schoonmaakoperatie verloopt razendsnel en in het laatste venster leest u hoeveel ruimte u door het wissen van metagegevens gewonnen hebt. Exif Tag Remover kost 18,13 euro (inclusief btw).
Ofwel u haalt alle exif-tags uit de afbeelding, ofwel u gaat selectief tewerk.
8. BatchPurifier
Digital Confidence is gespecialiseerd in software om verborgen bestanden te elimineren. BatchPurifier stofzuigt deze niet-meteen-zichtbare gegevens in twintig verschillende bestandstypes, zoals Microsoft Office-documenten, pdf-bestanden, mp3, wave, mp4 en natuurlijk ook grafische bestanden zoals png en jpg. BatchPurifier slaagt er zelfs in om deze bestanden te ontdoen van de metadata terwijl ze gecomprimeerd en verpakt zijn als zip-bestand. Een licentie kost 19 dollar, maar er is ook een gratis lite-versie waarmee u uitsluitend jpg-bestanden onder handen kunt nemen. Laat dat formaat nu net de meest gebruikte bestandsindeling voor foto's zijn voor de thuisgebruiker. Zoals de naam aangeeft, draait het hier om een batch, of in mensentaal: een groepsopdracht op de automatische piloot. In de eerste stap maakt u een lijstje van de bestanden en mappen die het programma door de molen moet halen. U kunt aangeven dat er ook zip-bestanden bij zijn. Daarna vinkt u aan wat u wilt wissen (exif met thumbnail, Photoshop-toevoegingen (waaronder iptc), xmp, commentaar, icc-profiel, andere verborgen data). Daarna kiest u of u de oorspronkelijke bestanden wilt vervangen, of dat u een map met nieuwe opgeschoonde bestanden wilt aanmaken.
Deze exif-stripper is vooral bedoeld voor batch-bewerkingen.
Nodig een stalker of inbreker uit
Hoe verborgen gegevens toch griezelig veel informatie prijsgeven ondervond Adam Savage, presentator van het Amerikaanse wetenschappelijk programma MythBusters. Gelukkig was het de krant The New York Times en niet een stel inbrekers die hem attent maakte op zijn onvoorzichtigheid. Op 9 februari 2010 nam Savage met zijn iPhone een foto van zijn Toyota Land Cruiser voor hij naar de studio vertrok. Savage stuurde het plaatje rechtstreeks naar zijn Twitter-pagina met de woorden "Now it's off to work in my beast..." De presentator vergat dat de gps-functie nog aanstond, zodat iedereen die moeite nam om de metatags van deze foto te bekijken, meteen zou weten waar hij woont. Meer nog, de man gaf zelfs aan dat hij op dat ogenblik uit huis was. "Ik ben gewoon niet beroemd genoeg voor stalkers", probeerde Savage te smoezen nadat hij veiligheidshalve toch maar zijn geotag-functie had uitgezet. Wie zijn dure wagen, zijn jacht, zijn huis of zijn spelende kinderen in de achtertuin fotografeert met een smartphone waarbij geotagging geactiveerd is, moet weten dat hij niet alleen een afbeelding, maar ook een locatie prijsgeeft op internet.
Of hoe een mediafiguur zijn privacygegevens prijsgeeft.
9. Verbergen of verwijderen?
Heel wat gebruikers van smartphones pushen hun foto's rechtstreeks richting diverse sociale netwerken. Bij het instellen van een iPhone 3G wordt de eerste keer gevraagd of u toestaat dat de gps-gegevens worden opgeslagen in foto's die u met dat toestel maakt. Tegenwoordig zijn er heel wat foto-organizers die deze geo-informatie kunnen lezen en op een kaart tonen waar u de verschillende kiekjes hebt geschoten. In Flickr kunt u instellen dat deze exif-data niet worden gepubliceerd. Dat betekent niet dat deze gegevens uit de foto zijn verwijderd. Wanneer u deze informatie echt niet wilt prijsgeven, moet u de exif-gegevens zelf verwijderen voordat u de afbeelding uploadt. Het moet wel gezegd worden dat deze gps-gegevens aan deze kant van de oceaan niet zo nauwkeurig zijn. De geolocaties van de iPhone zitten er vaak een kilometer of tien naast.
Waar hebt u zoal uitgehangen?