© PXimport

Cursus: Overstappen op SSD

Geplaatst: 21 december 2012 - 11:06

Aangepast: 16 november 2022 - 10:09

Robbert Brus

Wie zijn computer een flinke snelheidsboost wil geven, stapt over op een SSD. De prijs van het supersnelle opslagmedium is de afgelopen tijd zodanig gedaald dat het een betaalbare en zinvolle upgrade is voor elke computer. Wie eenmaal over is op een SSD, wil nooit meer wat anders. In deze cursus leggen we uit hoe de harde schijf naar een solid-state-drive kan worden gemigreerd.

Voor je begint

In deze workshop gaan we ervan uit dat je al enige voorkennis hebt. Je weet of je computer met een SSD overweg kan en dat je deze ook zelf in de computer kunt plaatsen. Bespaar jezelf een hoop kopzorgen en maak altijd een volledige back-up van de computer, voor je begint aan upgrades. Zeker als je met gevoelige onderdelen als een harde schijf aan de slag gaat. Het is verstandig altijd een installatie-dvd van het besturingssysteem en eventueel van de back-upsoftware bij de hand te hebben, mocht er onverhoopt toch iets misgaan. Zorg ook dat de SSD is voorzien van de nieuwste firmware. Dit kan niet achteraf. Ben je niet in staat dit zelf te doen, vraag dan voor de aanschaf of de technische dienst in de computerwinkel dit voor je kan doen.

Deel 1: Ruimte creëren en opruimen

01 Schone installatie

Ga je over op een SSD, dan geniet een schone installatie altijd de voorkeur. Je huidige installatie van Windows is geconfigureerd op basis van een traditionele harde schijf. Deze schijven gebruiken bewegende ‘platters’, die zijn ingedeeld als tracks, clusters en sectoren. Een SSD werkt heel anders en heeft geen bewegende delen meer. Hier spreken we van zogenoemde pages, datablocks en planes die uiteindelijk een chip vormen.

Bij een schijfkopie of herstel vanuit een image wordt de huidige configuratie meegenomen. Denk bijvoorbeeld aan defragmentatie dat nog aan staat. Dit is bij een SSD volkomen zinloos. Bij een schone installatie zal Windows de optimale instellingen toepassen. Bij het terugzetten van je systeem, zullen er na het overzetten nog een aantal opties in- en uitgeschakeld moeten worden om de SSD optimaal te benutten. Welke instellingen je kunt aanpassen, lees je verderop in deze cursus.

02 Opruimen met CCleaner

Een SSD van 120 GB is voor de gemiddelde gebruiker ruim voldoende om het besturingssysteem en een aantal programma’s te gebruiken. De kans is groot dat je nu een veel grotere harde schijf voor je bestanden gebruikt. De ruimte op een SSD is vrij beperkt en elke gigabyte die je kunt vrijmaken is mooi meegenomen. CCleaner is een ontzettend handige tool om het systeem eens flink op te ruimen.

Tijdelijke bestanden, niet gebruikte programma’s en een overvolle prullenbak kunnen met CCleaner allemaal onder handen genomen worden. Je vindt CCleaner op deze website. Op onze website kun je met de zoekterm CCleaner meerder cursussen vinden over de werking van het programma. Haal maar eens flink de bezem door het systeem, dit kan al snel enkele tientallen gigabytes aan ruimte schelen!

© PXimport

Met CCleaner kun je de computer voor het kopiëren een flinke schoonmaakbeurt geven.

03 Oude programma’s

Als lezer van onze website installeer je natuurlijk ook wel eens een interessant freewareprogramma. In de loop van de tijd kunnen er een hoop programma’s bijgekomen zijn, maar welke programma’s gebruik je nu nog echt? Via menu Start / Configuratiescherm / Programma’s / Programma’s verwijderen, kun je een lijst met geïnstalleerde software terugvinden.

Ga eens rustig door de lijst en verwijder programma’s en spellen die niet meer worden gebruikt. Door op de rij Grootte te drukken kunnen programma’s gesorteerd worden op de omvang. Zo kun je snel zien welke programma’s de meeste ruimte in beslag nemen. Selecteer een programma dat je niet meer gebruikt en klik op de knop Verwijderen.

© PXimport

Kijk ook of er geen programma’s zijn die niet meer worden gebruikt. Deze gebruiken al snel enkele gigabytes.

04 Slaapstand uitschakelen

De slaapstand is een eigenschap van Windows die al snel enkele gigabytes aan opslagruimte in beslag neemt. Als je dit gebruikt om de computer wat sneller te starten, dan is dit met een snelle SSD niet meer nodig. Bespaar een gigantische hoeveelheid ruimte door deze optie uit te schakelen. Ga naar menu Start / Alle programma’s / Bureau-accessoires, klik met de rechtermuisknop op Opdrachtprompt en kies Als administrator uitvoeren. Voer in het venster de volgende opdracht in: powercfg -h off gevolgd door Enter. Het bestand hiberfil.sys wordt verwijderd en de computer kan niet meer in slaapstand worden gebracht. Wil je slaapstand weer gebruiken, dan kun je het woord off in de opdracht vervangen voor on.

© PXimport

Door slaapstand uit te schakelen, verwijder je het bestand hiberfil.sys. Dit bestand kan erg groot worden.

05 Grote bestanden zoeken

Soms is het vrij lastig om te vinden welke bestanden nu precies veel ruimte op de harde schijf in beslag nemen. In mappen als de downloadmap zitten vaak grotere bestanden dan je zult denken. Met het programma SpaceMonger 1.4 free wordt de ruimte op de harde schijf in beeld gebracht en is het een stuk gemakkelijker de grote bestanden ertussenuit te vissen. Op deze website kun je SpaceMonger downloaden.

Klik op het tabblad Free Software en download SpaceMonger v1.4.0. Deze oudere versie doet hetzelfde trucje, maar dan gratis. Verplaats grote bestanden die je wilt bewaren, naar bijvoorbeeld een externe harde schijf of andere partitie. Het is belangrijk dat de huidige configuratie op de SSD gaat passen, dus het is belangrijk flink wat ruimte vrij te maken.

© PXimport

Met het programma SpaceMonger is snel te zien waar de grootste bestanden zich bevinden.

Drie manieren om over te stappen

Er is een aantal mogelijkheden om Windows naar een SSD te migreren. De eerste is direct een kopie maken van je harde schijf naar de SSD. Dit kan bijvoorbeeld als je een desktop-pc gebruikt en de ruimte hebt om de SSD erbij te plaatsen of de SSD in een usb-behuizing kan plaatsen. De software van Paragon is betaalbaar en kan het trucje zodanig goed, dat ook de juiste configuratie voor een SSD direct wordt toegepast. Een tweede optie is een image maken en op een externe harde schijf bewaren. Vervolgens de SSD in de computer plaatsen en dan de schijfkopie naar de SSD kopiëren. Dit is zeer goed te doen met het programma True Image 2013 van Acronis. De laatste optie is een schone installatie van Windows.

Deel 2: Direct kopiëren met Paragon

06 Paragon Migrate OS to SSD 2.0

Met het programma Paragon Migrate OS to SSD 2.0 is het een fluitje van een cent om de bestanden van de harde schijf naar de SSD te kopiëren. We hebben ook gratis software getest, maar deze konden geen van allen de SSD van een juiste ‘alignment’ voorzien (zie ook het kader ‘Van defragmenteren naar TRIM en alignment’). Dit programma kan dat wel en zorgt er dus voor dat de migratie pijnloos en met de optimale configuratie verloopt.

Alleen aan jou nog de taak om na de migratie een paar instellingen in Windows in- en uit te schakelen. Het programma kost vijftien euro en kan na betaling (via onder meer PayPal of iDeal) direct gedownload en gebruikt worden. Je kunt de software vinden op deze website.

07 Migreren

Installeer Paragon Migrate OS to SSD en zorg dat de SSD is aangesloten op de computer. De SSD mag al ingebouwd zijn of aangesloten zijn via een usb-verbinding. Start na de installatie het programma op. Lees de waarschuwing en klik op Volgende. Na het analyseren laat het programma zien of je de schijf kunt kopiëren. Indien de capaciteit van de SSD te klein is, wordt dit gemeld en kan op de optie Selecteer de mappen die u wilt kopiëren worden geklikt.

Hier kan worden aangeven welke mappen je wilt kopiëren en welke niet mee hoeven naar de SSD. Sluit bijvoorbeeld de mappen als Downloads, Afbeeldingen, Muziek, Video’s en Mijn documenten uit en probeer het opnieuw. Mocht dat niet baten, probeer dan stap een tot en met vijf van dit artikel nog eens door te lopen. Zodra de capaciteit goed is, kan het migreren echt beginnen. Kies na het berekenen van de kopiegrootte eventueel voor de optie om alle ruimte op de SSD te gebruiken voor het besturingssysteem en klik op de knop Kopiëren.

© PXimport

Zodra er genoeg ruimte is vrij gemaakt kan het migreren beginnen.

08 Na het migreren

Zorg ervoor dat de SSD het eerste medium is, waarop de computer opstart en dat AHCI-mode is ingeschakeld in het BIOS. Heb je niets belangrijks meer op de harde schijf staan (ook geen uitgesloten bestanden en mappen) en is deze nog aangesloten op de computer, dan kun je deze wissen door naar Computer te gaan, met de rechtermuisknop te klikken op de harde schijf en te kiezen voor Formatteren. Lees de waarschuwing en klik in het venster op Starten om de schijf te wissen. Wellicht kun je de schijf gebruiken als extra dataschijf voor mappen als Documenten en Downloads. Hoe je deze mappen naar een andere locatie kunt verplaatsen, lees je in deel 4 van de cursus.

SATA-3 en SATA-2

Heb je een SATA-2-aansluiting? Niet getreurd, een SSD met SATA-3-aansluiting past gewoon op je oude SATA-2-aansluiting. Het enige nadeel is dat de volle snelheid van de SSD niet zal worden benut. De maximale snelheid van SATA-2 is 3 Gb/s, voor SATA-3 is dat 6 Gb/s. Mocht je echter ooit een nieuwe pc met SATA-3-aansluiting aanschaffen, dan kan de schijf altijd weer mee naar de nieuwe pc en zijn volledige snelheid laten zien. Voor meer snelheidswinst, zijn er ook PCIe-kaarten met een SATA-3-aansluiting. Let er wel op als je een dergelijke kaart aanschaft, dat je pc compatibel is met de kaart en ook kan opstarten vanaf deze PCIe-SATA-3-controller.

© PXimport

Een SSD met SATA-3-aansluiting werkt ook op een SATA-2-aansluiting.

Van defragmenteren naar TRIM en alignment

Bij een nieuwe techniek horen nieuwe termen. Op een harde schijf halen we snelheidswinst door deze te defragmenteren. Bij een SSD is defragmenteren volstrekt onnodig, we hebben geen clusters, sectoren en tracks op een bewegende platter. Op een SSD schakel je TRIM in voor snelheidswinst en zorg je voor een juiste alignment. Meer over TRIM kunt je lezen op onze website. Naast TRIM, wordt er in het artikel veel gesproken over alignment. Waar dat in het kort op neerkomt is, dat een SSD niet is opgebouwd uit tracks, clusters en sectoren, maar uit geheugencellen, pages, datablokken en planes. Wanneer de partitie niet ‘aligned’ is, schrijft de computer data over meerdere datablokken weg, terwijl dit prima in één datablok zou passen. Dit zorgt er niet alleen voor dat de SSD trager wordt, maar ook dat er meer lees- en schrijfbewerkingen op de SSD worden gedaan. Dat wil je juist tot het minimum beperken. Daarom is het sterk aan te raden de juiste alignment te gebruiken.

Alignment controleren

Je kunt gemakkelijk controleren of de SSD de juiste alignment gebruikt. Ga naar menu Start en typ de opdracht msinfo32.exe in het tekstvak Programma’s en bestanden zoeken en open het programma. Ga naar Systeemoverzicht / Onderdelen / Opslag / Schijven en kijk bij partitie nr. 0 naar het getal dat achter Startoffset staat. Deel dit getal door 4096. Als er een heel getal uitkomt (zoals 256, 512 of 1024), dan is de SSD juist geconfigureerd.

Deel 3: Kopiëren via een image

09 Acronis True Image 2013

Beschik je niet over een usb-behuizing voor de SSD en kan deze niet als extra schijf worden bijgeplaatst, dan kan ook een image naar een back-upschijf (of NAS) worden gekopieerd. Vervolgens kan de SSD in de computer worden geplaats en kan door middel van een opstartbare cd of usb-stick het image terug op de SSD worden geplaats. Voor deze truc gebruiken we de software Acronis, omdat deze ook direct de juiste alignment op de SSD toepast en de partitie automatisch wordt aangepast naar de omvang van de SSD.

Acronis 2013 is recent gelanceerd en kan dit kunstje in een handomdraai. Op het moment van schrijven is de Nederlandstalige versie van True Image 2013 nog niet beschikbaar, naar verwachting zal deze na publicatie van het artikel snel gelanceerd worden. De prijs voor de Engelstalige True Image 2013 is 50 euro. Je kunt ook kijken of de software je bevalt met de volledig functionerende proefversie. True Image is te verkrijgen via deze website.

10 Image maken

Met True Image is het helaas niet mogelijk om mappen en bestanden uit te sluiten van de migratie. Zorg er daarom voor dat de data op de harde schijf of partitie, minder groot is dan de omvang van de SSD. Start True Image 2013 en open het tabblad Backup and recovery. Klik op de knop Disk and partition backup en kies bovenin voor Switch to disk mode. Selecteer de harde schijf die je wilt migreren en geef bij Destination de locatie op waar je het back-upbestand naartoe wilt kopiëren.

Geef eventueel een naam aan de back-up bij Backup name en klik op de knop Back up now. Maak tijdens het kopiëren alvast een opstartbare cd/dvd. Klik onder het tabblad Backup and recovery op Create bootable media en kies Next. Selecteer True Image, klik op Next tot je bij Bootable media type selection komt. Klik op CD-RW drive en zorg dat er een beschrijfbare cd of dvd in het DVD-/CDRW-station zit. Overigens kun je ook een herschrijfbare schijf gebruiken, deze kan True Image zelf wissen. Kies Next en Proceed om de schijf te branden. Wacht tot de back-up en de cd of dvd klaar is.

© PXimport

Kies voor Switch to disk mode en maak een back-up van de schijf die je wilt migreren.

11 Image op SSD zetten

Plaats de SSD in de computer en zorg dat in het BIOS zo is ingesteld, dat deze eerst vanaf de cd-rom opstart en vervolgens van de SSD. Plaats de schijf in de dvd-speler en start de zelf gemaakte Acronis True Image CD. Zodra de cd is geladen kies True Image. Klik bovenin op het menu Recovery en kies voor Disk and Partition Recovery. Klik op Browse, selecteer het gemaakte image uit stap 12 en klik op OK.

Kies Next, selecteer Recover whole disks and partitions en ga naar de volgende optie. Selecteer Disk* en haal eventueel extra partities (zoals een zelf gemaakte data-partitie) weg, maar laat de door Windows gemaakte partities en MBR and Track 0 staan en klik op Next.

Vervolgens kun je aangeven waar je de partitie NTFS (Door systeem gereserveerd) wilt plaatsen, klik op New location en selecteer de SSD (Unallocated) en druk op de knop Accept. Laat de rest staan en klik op Next. Kies nu de locatie voor de partitie met het besturingssysteem, klik op New location en selecteer Unallocated, druk op Accept en kies Next. Selecteer de SSD, kies Next en druk op Proceed. Herstart na het proces de computer en haal de cd-rom eruit voordat deze opstart. Windows staat nu op de SSD.

© PXimport

Haal eventuele extra partities weg, maar laat de systeempartities en MBR and Track 0 staan.

Geen SSD in Acronis?

Mocht je de schijf niet kunnen zien, ga dan naar Tools & Utilities / Add New Disk en selecteer de SSD. Klik op Next en selecteer Initialze disk in MBR layout en kies Next. Selecteer de SSD, klik op Next en vervolgens Proceed.

© PXimport

Gebruik de optie Add New Disk om de SSD te initialiseren.

Deel 4: Windows instellingen

12 Defragmenteren uitschakelen

Gebruik je alleen een SSD, dan is het verstandig defragmentatie helemaal uit te schakelen. Een SSD gebruikt een geheel andere techniek en heeft absoluut geen defragmentatie nodig, het is zelfs slecht voor de levensduur van de schijf. Open menu Start, klik met de rechtermuisknop op Computer en kies Beheren. Ga naar Systeemwerkset / Taakplanner / Microsoft / Windows / Defrag, klik met de rechtermuisknop op ScheduledDefrag en kies Uitschakelen.

Gebruik je ook nog harde schijven in de computer, dan kun je de SSD ook in het schema uitsluiten. Ga naar Computer en klik met de rechtermuisknop op de harde schijf. Kies Eigenschappen en open het tabblad Extra. Klik op de knop Nu defragmenteren en op Schema instellen. Kies in het schema de gewenste tijd, dag, regelmaat en klik op de knop Schijven selecteren. Zorg dat de SSD niet is geselecteerd, haal eventueel het selectievakje voor Nieuwe schijven automatisch defragmenteren weg en klik op OK.

© PXimport

Gebruik je een SSD, dan is defragmenteren niet meer nodig.

13 TRIM inschakelen

TRIM is een techniek die door vrijwel alle SSD’s wordt ondersteund. Door TRIM in te schakelen, zorgt Windows ervoor dat ruimte die niet meer gebruikt wordt alvast wordt leeggemaakt. Op deze manier kan er zonder vertraging op de SSD geschreven worden. Voor een uitgebreide uitleg over TRIM gaat je naar deze pagina. Ga naar menu Start / Alle programma’s / Bureau-accessoires, klik met de rechtermuisknop op Opdracht-prompt en kies Als administrator uitvoeren.

Typ de volgende opdracht in om te controleren of TRIM is ingeschakeld: fsutil behavior query disabledeletenotify. Als er als uitvoer DisableDeleteNotify = 1 staat, dan staat TRIM uit. Als er DisableDeleteNotify = 0 staat, dan is TRIM ingeschakeld. Om TRIM in te schakelen geeft u de opdracht: fsutil behavior set disabledeletenotify 0.

© PXimport

Gebruik de opdracht fsutil behavior query disabledeletenotify, om te zien of TRIM is ingeschakeld.

14 Verplaats mappen

Mappen als Mijn documenten, afbeeldingen en muziek nemen al snel veel ruimte op de computer in beslag. Je kunt deze mappen ook verplaatsen, zodat de ruimte op de SSD wordt bespaard. Ga naar menu Start en klik op je gebruikersnaam. Klik vervolgens met de rechtermuisknop op een map die je wilt verplaatsen (bijvoorbeeld: Downloads) en kies Eigenschappen.

Open het tabblad Locatie en klik op de knop Verplaatsen. Selecteer de plek waar je de map naartoe wilt verplaatsen (via de knop Nieuwe map, kun je eventueel een nieuwe map maken) en klik op de knop Map selecteren. Druk op de knop Toepassen, lees de waarschuwing en klik op Ja om de map te verplaatsen. Herhaal dit voor alle mappen die je wilt verplaatsen.

© PXimport

Verplaats mappen als Downloads naar een harde schijf om opslagruimte te besparen.

15 Indexeringen uitschakelen

De meningen over het uitschakelen van indexeren zijn verdeeld: de een zegt nog steeds snelheidswinst bij het zoeken te hebben, de ander kiest ervoor om het uit te schakelen omdat het zonde van de schrijfbewerkingen zou zijn. Het is dus aan jou wat je belangrijker vindt. Ook al schakel je de functie uit, zal zoeken op een SSD nog steeds vele malen sneller zijn, dan op een harde schijf.

Om indexeren uit te schakelen, ga je naar Computer via het menu Start. Klik met de rechtermuisknop op het SSD-station en kies Eigenschappen. Open het tabblad Algemeen en haal het selectievakje voor De inhoud en de eigenschappen van bestanden op dit station mogen worden geïndexeerd weg. Druk op OK en indexeren is uitgeschakeld.

© PXimport

Schakel indexeren uit om de SSD minder te belasten.

Waarom geen freeware?

Voor deze workshop hebben we ook vele andere gratis software getest zoals: EaseUS Partition Master Home Edition, Paragon Backup & Recovery 2012 Free, Macrium Reflect FREE en Clonezilla. Helaas bleek dat de software, op het moment van schrijven, niet alleen veel langer bezig was met kopiëren, ook wordt op de SSD ook geen juiste alignment toegepast. Natuurlijk is het via omwegen wel mogelijk uiteindelijk een juiste alignment te krijgen, maar dat zou een zeer ingewikkeld klusje worden en zeker niet thuishoren in een basiscursus. Dat is de reden dat we uiteindelijk gekozen hebben voor de betaalde software van Paragon en Acronis.

Deel dit artikel
Voeg toe aan favorieten