P67 & Z68 moederborden voor Sandy Bridge
Intel introduceerde begin 2011 de LGA-1155-socket, ter vervanging van de LGA-1156. De tweede generatie nieuwe Core ix-processors met de codenaam Sandy Bridge was een succes, maar de bijbehorende chipsets vielen in eerste instantie tegen. Bovendien had Intel last van een bug in de chipsets. In dit artikel bekijken we zowel moederborden met de oudere P67-chipset als moederborden met de nieuwe Z68-chipset.
Intel gebruikt momenteel een segmentatiesysteem met twee sockets. Voor high-end-gebruikers is er de LGA-1366-socket die drie geheugenkanalen biedt en compatibel is met de duurste Core i7-processors met vier of zes kernen. Voor de doorsnee gebruiker is er de LGA-1155, opvolger van de LGA-1156, die twee geheugenkanalen biedt. De processors voor LGA-1155 staan ook wel bekend als Sandy Bridge. De nieuwe processors zijn vanbinnen volledig opnieuw ontworpen en presteren erg goed. Het is jammer voor Intels marktsegmentatie, maar door de architecturale verbeteringen presteren de snelste LGA-1155-processors in de meeste gevallen beter dan hun duurdere LGA-1366-broertjes van de vorige generatie. In het vierde kwartaal van 2011 wil Intel daarom de LGA-2011-socket introduceren ter vervanging van LGA-1366, met nieuwe high-end-processors. Tot die tijd leveren de 'mainstream' LGA-1155-processors in veel gevallen de beste prestaties.
Intel heeft in de Sandy Bridge-processors een gpu ingebouwd. Om deze te gebruiken, hebt u een moederbord nodig met een chipset die dat ondersteunt. Verder heeft Sandy Bridge een ingebouwde basisklokgenerator. Omdat deze generator tegelijkertijd de processorklok en de PCI-Express-klok aanstuurt, kunt u de processor niet meer overklokken door de basisklok op te voeren. Als u dat wel probeert, crasht het systeem, omdat de PCI Express-apparaten niet tegen de hogere snelheid kunnen. Overklokken is daarmee alleen nog mogelijk door de multiplier te verhogen. Die is slechts beperkt instelbaar en het maximum dat u kunt instellen hangt af van de aanwezige turbomodus. Sandy Bridge-processors zonder turbo zijn dus geheel niet overklokbaar. Om overklokkers tegemoet te komen, introduceerde Intel K-varianten van een aantal processormodellen. Deze hebben een volledig instelbare multiplier en betere ingebouwde video. Om gebruik te maken van deze overklokmogelijkheden hebt u of de P67-chipset of de Z68-chipset nodig. U leest meer over de architectuur van de Sandy Bridge-processors in een achtergrondartikel op onze website.
Gebruikte apparatuur
Processor: Intel Core i7-2600K
Geheugen: VData DDR3 1333
Grafische kaart: MSI N550GTX-Ti
Harde schijf: Samsung HD103UJ 1 TB
SSD: Intel X-25-V 40 GB
Deel 1: P67-moederborden
In vergelijking met de oude P55/H57-chipsets voor LGA-1156 voegen de P67/H67-chipsets slechts weinig nieuws toe. Zo ontbreekt ondersteuning voor usb 3.0 en zijn er slechts twee SATA 6Gbit/s-poorten. Het onderscheid tussen de H67 en P67 is frustrerend. Bij Sandy Bridge is er geïntegreerde video ingebouwd in de processor. Echter, als u die gpu wilt gebruiken, hebt u een H6x-chipset of de nog recentere Z68-chipset nodig, de P-chipsets bieden geen ondersteuning.
De Sandy Bridge-processors met beste ingebouwde video zijn de K-modellen. Die processors hebben ook als enige een volledig instelbare multiplier voor overklokken. De H67-chipset is beperkt geschikt voor overklokken. In combinatie met een K-processor kunt u de multiplier wel aanpassen. Maar overklokken van een niet-K-processor door de multiplier te verhogen tot turboniveau is alleen mogelijk met een P67-chipset. Verder heeft de H67 precies evenveel PCI Express-lanes als de P67, maar in tegenstelling tot die laatste geen ondersteuning voor CrossFire/SLI. Dat is opvallend, want de PCI-E-lanes voor video, werken rechtstreeks via de processor. Ook voor mensen met een goede discrete videokaart is het gebrek aan ondersteuning van de P67 voor Sandy Bridge's geïntegreerde video een gemis. Het hangt namelijk samen met het gebrek aan ondersteuning voor Intel Quick Sync, de technologie die helpt video snel te transcoderen. Het is vergelijkbaar met AMD Stream en NVIDIA CUDA. In vergelijking met die twee levert Quick Sync een betere kwaliteit video op dan CUDA en betere prestaties dan Stream en CUDA.
Het dilemma van de P67 en H67 is dat ze beide aantrekkelijke mogelijkheden missen die de andere chipset wel bezit. Dat is pure marktsegmentatie, technisch is hier geen reden voor. Het meest frustrerende is dat deze twee in feite kreupele chipsets de eerste vier maanden na de introductie van Sandy Bridge de best verkrijgbare chipsets voor de nieuwe processors waren. Inmiddels is er gelukkig de Z68-chipset, die wel een volledig pakket aan mogelijkheden biedt. Deze chipset testen we in het tweede deel van dit artikel.
Foute P67- en H67-chipsets
Het zal u niet ontgaan zijn: binnen een maand na de introductie van Sandy Bridge maakte Intel bekend dat er een fout in de bijbehorende 6x-chipsets (waar de P67- en H67-chipsets onder vallen) was gevonden. De bug betrof een fout in de ingebouwde SATA-controller voor de vier SATA 3Gbit/s-poorten. De twee SATA 6Gbit/s-poorten werkten wel probleemloos. De fout werd veroorzaakt door een foutieve transistor die was geconstrueerd voor een laag voltage, terwijl hij in werkelijkheid aan een hoger voltage werd onderworpen. Gevolg was een hogere kans dat een of meer van de SATA 3Gbit/s-poorten het op den duur zouden begeven. Het is vooral suf omdat de foutieve transistor eigenlijk helemaal niet nodig was. Een groot deel van het ontwerp voor de serie 6x-chipsets was namelijk gerecycled van oudere chipsets. De problematische transistor is onderdeel van die hergebruikte circuits, maar was feitelijk overbodig geworden. Intel heeft het probleem opgelost door het voltage naar de transistor uit te schakelen. De chipsetfunctionaliteit blijft dezelfde, maar de transistor kan geen problemen meer veroorzaken. Inmiddels heeft Intel de goede versie van de chipsets verspreid naar de moederbordfabrikanten. Als consument herkent u deze aangepaste P67/H67-chipsets aan de zogenoemde B3-stepping. Verscheidene moederbordfabrikanten hebben die aanduiding opgenomen in de naam van nieuwe revisies van de moederborden. U kunt er vanuit gaan dat P67- en H67-moederborden die nu verkocht worden de goede versies zijn.
Intel DP67BGB3
Tot voor kort richtte Intel zijn moederborden vooral op systeembouwers. De laatste tijd besteedt het bedrijf meer aandacht aan consumenten. De Intel-moederborden zijn veel beter verkrijgbaar via webwinkels en zijn zelfs bruikbaar voor overklokken. In tegenstelling tot veel andere fabrikanten laat Intel zich minder snel verleiden om zijn borden uit te rusten met extreem grote koelsystemen. De DP67BGB3 beschikt niet over heatpipes, maar is volledig passief gekoeld. Het bord is niet bedoeld voor fanatieke overklokkers. De DP67BGB3 is uitgerust met een functie genaamd 'back to BIOS'. Hiervoor heeft Intel een knop bij de achterplaat geplaatst. Als u instellingen wijzigt waardoor het systeem weigert op te starten, kunt u de standaardinstellingen herstellen door de knop te gebruiken. Verder heeft het bord zeven status-leds voor initialisatie van de verschillende componenten, van processor tot besturingssysteem. Opvallend is dat SATA-poorten van achter open zijn. U hebt rechtstreeks toegang tot de metaaldraden die SATA-signalen doorgeven, maar dit zal normaal geen problemen opleveren.
Intel DP67BGB3
Prijs € 155,-
Pluspunten
Drukknoppen en status-leds
Twee usb3.0-poorten
Minpunten
Geen PS/2-aansluiting
ASUS P8P67
De ASUS P8P67 is een eenvoudig bord, maar de meeste belangrijke eigenschappen zijn aanwezig. Aantrekkelijk aan de P8P67 is dat er EFI gebruikt wordt in plaats van een BIOS. EFI staat voor Extensible Firmware Interface. Het is een interface het BIOS vervangt, dat er grafisch veel beter uitziet en ondersteuning voor de muis heeft. Verder was ASUS duidelijk ontevreden met de beperkte SATA3.0-ondersteuning van de P67-chipset. De P8P67 heeft twee extra SATA3.0-poorten via een Marvell-controller. Het moederbord wordt passief gekoeld. De voltageregulatoren worden gekoeld door twee koelblokken, maar de bevestiging daarvan is niet ideaal. Beide bevestigingspunten bevinden zich aan dezelfde kant van het blok. Op het door ons geteste proefmodel zat het linkerblok mede daardoor enigszins los. Op de P8P67 vindt u behalve drie normale aansluitingen voor usb-brackets ook een vierde. Deze is iets langer, met een groter aantal slankere pinnen en is bedoeld voor usb 3.0. Op de achterplaat vindt u standaard al twee usb3.0-poorten.
ASUS P8P67
Prijs € 130,-
Pluspunten
EFI
Twee extra SATA3.0-aansluitingen
Minpunten
Geen eSATA
Gigabyte P67X-UD3-B3
Van Gigabyte ontvingen we de P67X-UD3-B3. Gigabyte heeft de naam aangepast om duidelijk te maken dat dit bord de bugvrije chipset gebruikt. Afgezien van de kleur, lijkt de P67X sterk op zijn tegenhanger van ASUS. Net als bij dat bord ontbreekt eSATA, maar zijn de andere belangrijke eigenschappen wel aanwezig: vier usb3.0-poorten en vier SATA3.0-aansluitingen. Verschil met de ASUS is dat Gigabyte een conventionele BIOS heeft. De koeling van de P67X valt tegen. Het bord wordt passief gekoeld, maar dat is geen probleem. Het koelblok op de chipset heeft een relatief groot oppervlak. Het probleem is de koeling van de voltageregulatoren. Deze bevinden zich boven en links van de processorsocket, maar de componenten boven de socket zijn ongekoeld. De bevestiging van het koelblok links is ook slecht, dit blok kunt u zonder kracht te zetten heen en weer bewegen. Een koeler is slechts zo goed als het contact met de chip, dus een slecht bevestigde koeler is vrij zinloos. Dat geldt ook voor gedeeltelijk gekoelde voltageregulatoren. Wanneer u de stroomtoevoer verhoogt, maakt het niet uit of alle componenten of slechts een derde daarvan oververhit raakt. Het resultaat is in beide gevallen een onstabiel systeem.
Gigabyte P67X-UD3-B3
Prijs € 130,-
Pluspunten
Vier usb3.0-poorten
Twee extra SATA3.0-aansluitingen
Minpunten
Geen eSATA
Matige koeling
ASRock P67 Pro3 SE
Moederborden van ASRock zijn vaak budgetmodellen en dat geldt ook voor de P67 Pro3 SE. Het bord is in ATX-formaat, maar smaller dan de meeste andere P67-borden. Om toch alle essentiële componenten in een kleiner oppervlak te passen, heeft ASRock bezuinigd op de uitbreidingssloten. PCI-sloten ontbreken geheel en slechts twee PCI-E x1-sloten zijn aanwezig. Wel ondersteunt het bord CrossFire en SLI, met twee PCI-E-sloten van volle lengte. Op de achterplaat vindt u twee usb3.0 poorten, maar geen extra 3.0-aansluitingen op het moederbord. De zes SATA-poorten die de chipset ondersteunt zijn aanwezig, maar ASRock heeft geen extra SATA-controllers toegevoegd. Wel heeft de P67 Pro3 SE een EFI in plaats van een conventionele BIOS. Bij installatie is het handig de EFI-instellingen voor de ventilatorsnelheid van de processor aan te passen, standaard draait deze op volle kracht. Met een standaard Intel-koeler bij de processor maakt deze instelling veel lawaai. De voltageregulatoren van de P67 Pro3 SE zijn minder uitgebreid dan die van de voorgaande borden. Daardoor kunnen ze ook volledig gekoeld worden door slechts één koelblok, dat bovendien stevig is gemonteerd. Hoewel de EFI is uitgerust met instellingen voor overklokken, is het bord daar duidelijk niet voor bedoeld.
ASRock P67 Pro3 SE
Prijs € 90,-
Pluspunten
Aantrekkelijke prijs
EFI
Minpunten
Geen eSATA
Geen firewire
Foxconn Quantum Force P67 Rattler
Voor dit artikel vroegen we fabrikanten om een P67-bord met een consumentenprijs tussen de 130 en 150 euro dat verkrijgbaar is in Nederland. Foxconn liet ons weten geen borden in die prijsklasse te voeren, maar wel de Rattler voor ongeveer 165 euro. Verkrijgbaarheid is een groter probleem voor Foxconn. Allereerst was het bedrijf vrij traag met de introductie van de P67 Rattler, die verscheen pas toen veel andere fabrikanten al hun aandacht op de Z68 richtten. Verder verkopen weinig Nederlandse winkels Foxconn-borden. Voor de P67 Rattler kunt u het beste terecht bij Alternate, hoewel die winkel op het moment van schrijven geen andere Foxconn-borden levert. Toch is de Rattler een interessant bord. Het heeft een relatief klein koelblok op de chipset, maar heatpipekoeling voor de voltageregulatoren. Er is een IDE-poort voor als u nog optische schijfstations hebt die geen SATA ondersteunen, plus twee eSATA-uitgangen. Verder is het bord uitgerust met drukknoppen voor power, reset en overklokken. Op de achterplaat vindt u een knop om de BIOS te resetten. Het moederbord heeft geen EFI, maar de BIOS gebruikt een hogere resolutie dan standaard. Dat maakt het scherm prettiger om naar te kijken. In combinatie met de status-led is de Rattler vriendelijk voor tweakers.
Foxconn Quantum Force P67 Rattler
Prijs € 165,-
Pluspunten
Heatpipekoeling
Twee LAN-aansluitingen
IDE
Minpunten
Slechte verkrijgbaarheid
Relatief hoge prijs
MSI P67A-GD65
De P67A-GD65 van MSI zit aan de bovenkant van het door ons gewenste prijsbereik. Het is dus niet verrassend dat de P67A-GD65 relatief veel toeters en bellen heeft. Het bord is uitgerust met twee extra SATA3.0-poorten, plus twee eSATA-aansluitingen. Twee usb3.0-poorten vindt u op de achterplaat en net als bij de P67 Rattler van Foxconn worden de voltageregulatoren gekoeld door een heatpipesysteem. Ook MSI richt zich op overklokkers. Voor wie geen vertrouwen heeft in de metingen van de spanning door het moederbord zelf, biedt de P67A meetpunten voor een spanningsmeter. Daarvandaan kunt u de spanning van onder meer het geheugen en de processor aflezen. Drukknoppen voor power en reset zijn ook aanwezig. De P67A is uitgerust met een EFI in plaats van een conventionele BIOS. MSI is hiermee nog iets verder gegaan dan de andere moederbordfabrikanten. Het EFI-scherm begint met vijf geanimeerde menu-opties en één ervan is Games. Als u de meegeleverde cd plaatst, kunt u vanaf dit scherm eenvoudige games spelen: Puppy Run, Pair Match en Break-out. Weinig nuttig, maar een leuke demonstratie van de mogelijkheden van de EFI.
MSI P67A-GD65
Prijs € 145,-
Pluspunten
Heatpipekoeling
Games in de EFI
Minpunten
Geen significante minpunten
Deel 2: Z68-moederborden
De Z68 is Intels nieuwe chipset voor LGA-1155 en combineert alle mogelijkheden van P67 en H67. Hij ondersteunt dus net als de H67 geïntegreerde video en Quick Sync. Tegelijkertijd kunt u de Z68 ook gebruiken met een CrossFire/SLI-opstelling. En hij heeft dezelfde overklokmogelijkheden als de P67. Als nieuwe mogelijkheid beschikt de Z68 over wat Intel Smart Response Technology (SRT) noemt (dit stond eerst bekend als SSD-caching). Om SRT te gebruiken, hebt u een normale harde schijf en een SSD nodig. Eerst installeert u Windows op de normale schijf. Vervolgens opent u de meegeleverde software. Daar stelt u de SSD in als cache voor de normale schijf. U kunt maximaal 64 GB SSD-ruimte als cache gebruiken. Eventuele overgebleven ruimte op een SSD fungeert als een gewoon schijfstation. SRT combineert de opslagruimte van een normale harde schijf met de snelheid van een SSD. Het geeft u toegang met SSD-snelheid tot uw meest gebruikte data. Dankzij SRT kunt u met een Z68-systeem in combinatie met een relatief kleine en goedkope SSD, prestaties halen die vergelijkbaar zijn met de langzamere SSD's. Zie de tabel hieronder. We hebben hiervoor PCMark Vantage gebruikt als benchmark.
Een nadeel van de Quick Sync-implementatie in de H67-moederborden was dat deze alleen via de geïntegreerde Intel-gpu werkte. Dit betekende dat als u een discrete videokaart gebruikte op een H67-bord de Quick Sync-functie niet toegankelijk was. Intels voorgestelde oplossing was een tweede monitor aansluiten op de onboard-video-uitgang, maar zelfs Intel besefte dat dit onpraktisch was. Een veel betere oplossing komt in de vorm van het programma Virtu, van een onafhankelijk softwarebedrijf Lucid. Virtu verdeelt rekentaken tussen twee verschillende gpu's, afhankelijk van welke gpu het meest geschikt is. Dus Virtu laat video-transcoding uitvoeren door de in Sandy Bridge geïntegreerde gpu, terwijl 3D-games gebruik maken van de aparte grafische kaart. Virtu wordt bij Z68- en nieuwere H67-borden geleverd. Omdat Virtu geen eigendom is van Intel, betalen de moederbordfabrikanten Lucid een paar euro licentiekosten per bord. Dit, samen met de iets hogere prijs per chipset van Intel, maakt Z68-borden iets duurder dan hun vergelijkbare P67-tegenhangers. Usb 3.0 ontbreekt nog steeds, dus daar is een extra chipje voor nodig.
Processorjungle
Intel biedt zijn Sandy Bridge-processors aan onder de merken Core i3, Core i5 en Core i7. Zoals altijd heeft iedere processor een op het eerste gezicht ondoorzichtig typenummer gekregen. Een populaire processor is bijvoorbeeld de Intel Core i5-2500K. Onder in dit kader leggen we u uit hoe de typenummers zijn opgebouwd en wat de letters M, K, S en T betekenen die sommige modellen achter het typenummer hebben meegekregen. Omdat het op basis van de modelnummers en specificaties nog steeds lastig is om in te schatten wat de verschillen tussen de processors echt zijn, hebben we bij vier populaire modellen diverse testen gedaan op een verder identieke configuratie zodat u de verschillen in de praktijk kunt zien. De geteste processors zijn de Intel Core i5-2300, Intel Core i5-2400S, Intel Core i-2500K en de Intel Core i7-2600K. Uit de testresultaten blijkt dat het achtervoegsel net zo belangrijk is als het getal. Zo is de Intel Core i5-2400S met een hoger nummer in de meeste taken toch langzamer dan de Intel Core i5-2300, maar is hij wel energiezuiniger. Deze testresultaten vindt u als pdf-bestand terug op onze website.
Voorbeeld processornaam: Intel Core i5-2500K
Merknaam: Intel Core
Kwalificatie: i3, i5 of i7
Processornummer: De eerste 2 betekent dat dit een processor van de Sandy Bridge-generatie is. Hierna volgt een getal tussen de 100 en 990.
Achtervoegsel: 'M' voor laptops, 'K' voor overklokprocessors, 'S' voor energiezuinig, 'T' voor extra energiezuinig. Een achtervoegsel ontbreekt bij gewone modellen.
Intel DZ68DB
De systeembouwers, waar Intel zijn moederborden tot voor kort op richtte, worden aangetrokken door eenvoud en betrouwbaarheid, met weinig interesse in toegevoegde extra's en een afkeer van alles wat met tweaken te maken heeft. Intels DP67BG(B) bord op basis van de P67-chipset was meer gericht op eindgebruikers, de DZ68DB doet juist een grote stap terug. Opvallend is dat de DZ68DB wel in ATX-formaat is, maar het onderste deel van de printplaat vrijwel ongebruikt is. Ondersteuning voor CrossFire/SLI ontbreekt, het bord heeft slechts één PCI-E-slot voor de videokaart. Wel zijn drie PCI-sloten aanwezig. Verder valt de energietoevoer naar de processor op. De voltageregulatoren zijn volledig ongekoeld en de 12V-stekker voor de voeding is vierpolig in plaats van acht. Dat kan vervelend zijn als uw voeding een achtpolige aansluiting heeft. Voor overklokken kunt het bord meteen afstrepen. Intel heeft de DZ68DB uitgerust met eSATA door een van de SATA-uitgangen naar de achterplaat te leiden. Dat betekent dat vijf gewone SATA-poorten op het bord overblijven. Pluspunten van de DZ68DB zijn de relatief lage prijs en de ruime sortering beelduitgangen: DisplayPort, HDMI en DVI-D. Ten opzichte van P67-borden biedt de DZ68DB de features van Z68, maar in vergelijking met andere Z68-borden is hij niet interessant.
Intel DZ68DB
Prijs € 115,-
Pluspunten
Z68-chipset
Lage prijs
Minpunten
Slecht verkrijgbaar
Zwakke featureset
Gigabyte GA-Z68MA-D2H-B3
Terwijl Intel de Z68 positioneert als een high-end alternatief voor de P67, heeft Gigabyte andere plannen. Het bedrijf kondigde aan hun volledige P67-assortiment op korte termijn te vervangen door Z68-borden. Dit betekent dat Gigabyte uitsluitend Z68-borden gaat leveren in prijsklassen waarin hun voornaamste concurrenten nog P67-modellen aanbieden. De GA-Z68MA-D2H-B3 is een voorbeeld van deze strategie. Het is het enige microATX-bordje in deze vergelijking. Hoewel Gigabyte ook veel duurdere en uitgebreidere Z68-borden aanbiedt, is dit model interessant omdat het concurreert met de P67- en H67-aanbiedingen van ASUS en MSI. De moeilijkheid voor Gigabyte is dat de kostprijs voor een Z68-bord iets hoger ligt dan voor een P67 of H67. Ten eerste vraagt Intel meer geld voor een Z68-chipset, ten tweede heeft een P67-bord geen licentie voor Virtu nodig. Helaas is het bord niet uitgerust met EFI, het heeft slechts een traditionele BIOS. Verder heeft Gigabyte weinig mogelijkheden zoals extra SATA-poorten toegevoegd aan de mogelijkheden waar de chipset standaard mee is uitgerust. Dit heeft wel een voordeeltje: het ontbreken van extra mogelijkheden zorgt ervoor dat u meer PCI-E-lanes beschikbaar hebt. Naast de twee sloten voor videokaarten: een PCI-E x4-slot op volle lengte en een PCI-E x1.
Gigabyte GA-Z68MA-D2H-B3
Prijs € 115,-
Pluspunten
Lage prijs
Minpunten
Geen eSATA
Geen firewire
ASRock Z68 Pro3
Moederborden van ASRock zijn vaak eenvoudiger en dus goedkoper dan die van andere fabrikanten. Met de Z68 Pro3 bespaart ASRock op kosten door ondersteuning voor CrossFire/SLI weg te laten. Dat is niet zo gek: Voor veel mensen die geen belang hebben bij een multi-gpu-configuratie zijn SSD-caching en Virtu wel interessant. Ook op andere punten heeft ASRock beknibbeld. De voltageregulatoren van de Z68 Pro3 zijn minder uitgebreid dan die van de voorgaande borden. Voor overklokkers is het bord dus niet bedoeld. Ondersteuning voor firewire en eSATA ontbreekt. In totaal is het bord uitgerust met slechts tien usb-poorten, waarvan twee usb 3.0. Dat is voor veel mensen wel voldoende, maar relatief weinig voor een modern moederbord. Wel heeft de Z68 Pro3 een EFI in plaats van een conventionele BIOS. Als u op zoek bent naar een eenvoudig Z68-bord is de Z68 Pro3 een interessante optie. Aan de andere kant kunt u voor een paar euro extra al een bord met een beduidend meer mogelijkheden krijgen.
ASRock Z68 Pro3
Prijs € 100,-
Pluspunten
Lage prijs
EFI
Minpunten
Geen eSATA
Geen firewire
ASUS P8 Z68-V PRO
Opvallend aan de P8 Z68-V PRO zijn de drie PCI-E-sloten met de volledige lengte. Overigens zijn slechts twee daadwerkelijk geschikt voor een videokaart. Het derde slot deelt bandbreedte met een PCI-E x1-slot, usb 3.0 en eSATA. Standaard beschikt het slot over x1-bandbreedte, maar door de andere componenten uit te schakelen kunt u dit opvoeren tot x4. Dat is handig voor bepaalde uitbreidingskaarten, maar triple CrossFire/SLI met drie videokaarten wordt niet ondersteund. Verder zijn de door ASUS gebruikte geheugensloten opvallend. Op vrijwel alle moederborden hebben die een klem aan beide kanten. Op de P8 Z68-V PRO gebruikt ASUS een ontwerp waarbij de sloten alleen een klem aan de bovenkant hebben. Aantrekkelijk aan de P8P67 is dat EFI in plaats van BIOS gebruikt wordt. EFI is grafisch veel aantrekkelijker en biedt ondersteuning voor de muis. In plaats van te navigeren tussen menu's met het toetsenbord kunt u alle opties aanklikken. De P8P67-V PRO ondersteunt bovendien bluetooth. Een interessante mogelijkheid, die we niet vaak tegenkomen op een moederbord.
ASUS P8 Z68-V PRO
Prijs € 160,-
Pluspunten
Bluetooth
EFI
Minpunten
Geen significante minpunten
MSI Z68A-GD80
De MSI Z68A-GD80 is het duurste moederbord in deze vergelijking, toch is het moederbord in sommige opzichten minder uitgebreid dan zijn P67-tegenhanger. Zo zien we slechts één eSATA- en extra interne SATA-poort, in plaats van twee van elk. Toch is het moederbord op het moment van schrijven zestig euro duurder. De Z68A is uitgerust met een EFI in plaats van een conventionele BIOS. MSI is hiermee nog iets verder gegaan dan de andere moederbordfabrikanten. Net als bij het andere MSI-bord begint het EFI-scherm met vijf geanimeerde menu-opties, waaronder de optie 'Games'. Met de meegeleverde cd kunt u eenvoudige games spelen. Ook de MSI Z68A-GD80 is (net als het andere MSI-bord) uitgerust met meetpunten voor een spanningsmeter. Zo kunt u de spanning van onder andere het geheugen en de processor aflezen. Drukknoppen voor de power en reset zijn ook aanwezig. De chipset is passief gekoeld, maar de voltageregulatoren voor de processor gebruiken een heatpipesysteem.
MSI Z68A-GD80
Prijs € 215,-
Pluspunten
Heatpipekoeling
Games in de EFI
Minpunten
Hoge prijs
Conclusie
Intel heeft het monopolie op chipsets voor Intel-processors opgeëist door effectief te weigeren andere chipsetfabrikanten een licentie toe te staan. Die situatie gaat ten koste van u als consument. De P67- en H67-chipsets hebben onnodige beperkingen die gelukkig zijn opgelost met de komst van de Z68-chipset. Als u toch een systeem wilt samenstellen op basis van de P67-chipset, omdat u bijvoorbeeld geen behoefte hebt aan SSD-caching of de ingebouwde gpu in de processor, vormen alle zes geteste P67-moederborden een solide basis. De ASRock P67 Pro3 SE is het meest beperkt, maar ook het goedkoopst. De Foxconn P67 Rattler is een interessant bord met als voornaamste minpunt de slechte verkrijgbaarheid, maar hij valt buiten het prijsbereik van onze test. Wel hopen we dat Foxconn in de toekomst meer borden aanbiedt in Nederland. Voor het keurmerk Best Getest gaan de ASUS P8P67 en MSI P67A-GD65 nek-aan-nek. Het bord van ASUS is flink goedkoper, waardoor dit het aantrekkelijkst is.
De vijf Z68-moederborden vormen het tweede deel van de test. De Z68 is de chipset die Intel direct had moeten introduceren toen Sandy Bridge werd gelanceerd. De chipset combineert de sterke punten van de P67- en H67-chipsets en voegt daar SSD-caching aan toe. Voor de meerprijs van een kleine SSD levert uw gewone harde schijf prestaties die in de buurt van het SSD-territorium liggen. Moederborden met de Z68-chipset zijn al verkrijgbaar voor iets meer dan honderd euro. In die prijsklasse zijn de borden wel vrij kaal, maar dankzij SSD-caching en Virtu zijn ze vaak een betere keus dan een in andere opzichten luxer P67-bord van tweehonderd euro. Alle Z68-borden in deze test vormen een solide basis voor een nieuw systeem. Onze voorkeur gaat uit naar borden die een goede balans bieden tussen prijs en mogelijkheden/kwaliteit. De MSI Z68A-GD80 is een prachtig bord, maar 215 euro is meer dan wij bereid zijn te betalen voor een moederbord. Als instapmodel zijn de ASRock Z68 Pro3 en Gigabyte GA-Z68MA-D2H-B3 interessant. Onze keus is uiteindelijk de ASUS P8 Z68-V PRO, omdat die een complete featureset en goede kwaliteit combineert met een relatief goede prijs.
