14 oplossingen voor de grootste pc-problemen
Op onze redactie krijgen we vaak berichten binnen van lezers die in paniek zijn: Windows start niet meer op of loopt vast, ze zijn het slachtoffer van een hacker of er is malware geworden. Rampscenario's lijken het wel. Maar met kalmte en doordacht handelen valt er vaak nog veel te redden!
Tip 01: Windows start niet
Komt je systeem bij het opstarten niet verder dan een of andere foutmelding die erop wijst dat bestanden in het bootmedium ontbreken, ga dan eerst in je BIOS na of de opstartvolgorde (boot sequence) nog wel correct is ingesteld. Je komt in dit setup-venster van je BIOS door bij het opstarten een bepaalde toets(combinatie) in te drukken, zoals F1, F2, F10, Delete of Esc. Zorg dat hier de (juiste) harde schijf of SSD als eerste opstartmedium staat ingesteld. Blijkt dat niet de oorzaak en krijg je foutmeldingen als 'No operating system found', 'An error occurred while attemting to read the boot configuration data' of iets dergelijks, dan moet je wellicht met een corrupte bootsector op je opstartschijf afrekenen. Lees ook: 12 tips voor je netwerkproblemen.
In veel gevallen is dit probleem te verhelpen door je systeem met de installatie-dvd van Windows op te starten of met de meegeleverde herstelschijf. Stel dan eerst je taal en toetsenbord in en kies vervolgens Uw computer herstellen, waarna je de verdere instructies volgt. Lukt het hier niet mee, kies dan Opties voor systeemherstel (Windows 7) of Problemen oplossen / Geavanceerde opties (Windows 8) en ga naar de opdrachtprompt. In Windows 7 voer je dan de opdrachten bootrec /fixmbr en bootrec /fixboot uit. In Windows 8 tik je het commando bcdboot x:\windows /l nl-nl (nl-be voor België) in: hiermee reconstrueer je de bootmanager. Vervang x: door de stationsletter van je Windows-partitie. Dat is echter niet noodzakelijk de letter c:! Met een trucje kom je wel de juiste letter te weten: voer de opdracht notepad uit, en kies File / Open, waarna je nagaat welk station de map \Windows bevat. Dit station is de letter die je moet invullen.
Tip 01 Windows 8 biedt verschillende geavanceerde (herstel)opties aan.
Tip 02: Vastlopers (1)
Komt het geregeld voor dat je pc in willekeurige applicaties uitvalt of opnieuw opstart, dan kan dat verschillende oorzaken hebben. We hebben al vaker meegemaakt dat het uitnemen en weer terugplaatsen van de geheugenmodules het probleem oploste, maar het kan ook te maken hebben met stofophoping in je systeemkast en de ventilatoren, zoals die aan je cpu en in je voeding.
Grondig reinigen met een busje perslucht of - heel voorzichtig - met een (kleine) stofzuiger is dan de boodschap. Druk alle kabels en insteekkaarten goed aan en houd je computer een eindje weg van een directe warmtebron, zoals je centrale verwarming. Een overgeklokte cpu of gpu (grafische kaart) kan ook de veroorzaker van een instabiel systeem zijn. Mocht je recent experimenten in die richting hebben ondernomen, dan weet je ongetwijfeld waar je moet zoeken. Blijven de problemen, onderzoek dan zeker ook even de werking van het RAM-geheugen. Dat kun je doen met het ingebouwde programma Geheugencontrole. Open achtereenvolgens Configuratiescherm / Systeem en beveiliging / Systeembeheer / Windows Geheugencontrole / Nu opnieuw opstarten en zoeken naar problemen (aanbevolen). Sla je werk op en herstart de pc. Kies bij voorkeur voor een uitgebreide controle. Een andere degelijke geheugentester is nog het gratis MemTest86 dat je in de vorm van een schijfbestand kunt downloaden om er een live-medium van te maken.
Tip 02 Onbetrouwbaar geheugen kan de meest eigenaardige gevolgen hebben.
Tip 03: Vastlopers (2)
Kun je de oorzaak van je instabiele systeem maar niet vinden, dan kan Windows zelf je daar wellicht bij helpen. Die houdt namelijk op de achtergrond een zeer uitgebreid logboek bij van wat er allemaal met het systeem gebeurt. Hieruit kun je als (gevorderde) gebruiker veel opsteken. Opnieuw hiervoor het Configuratiescherm en kies Systeem en beveiliging. In de rubriek Systeembeheer klik je op Gebeurtenislogboeken weergeven. De module Logboeken opent zich en in het middenpaneel krijg je een samenvatting van allerlei beheergebeurtenissen.
Klik op het plusje bij Kritiek en bij Fout en focus je op de gebeurtenissen van het Afgelopen uur, in de veronderstelling althans dat je deze analyse uitvoert kort na zo'n vastloper. Dubbelklik op zo'n foutmelding voor meer feedback. Klik op Logboeken (lokaal) in het linkerpaneel om weer naar het overzicht terug te keren. Deze feedback is vrij specialistisch, maar ook hier kan Google je beste vriend zijn. Vermeld in je zoektocht zeker ook de Bron en het Id van de betreffende gebeurtenis.
Tip 04: Adware-tsunami
Af en toe een advertentiebanner op een webpagina, daar valt best mee te leven. Anders wordt het wanneer je voortdurend opdringerige pop-ups of toolbars ziet opduiken of wanneer om de haverklap een niet-gevraagde webpagina verschijnt. Dan ben je duidelijk het slachtoffer van hardnekkige adware, of erger. In de praktijk blijkt het vaak erg lastig om die echt van je systeem te verwijderen. Gelukkig zijn er tools die dat nagenoeg volautomatisch kunnen doen. Wij hebben zelf goede ervaringen met het programma AdwCleaner, maar er zijn nog wel een paar degelijke anti-adwaretools die je kunt uitproberen mocht AdwCleaner niet het verhoopte resultaat opleveren, zoals Adware Removal Tool of BitDefender Adware Removal Tool.
Blijven we even bij AdwCleaner: start de tool op en druk op de knop Scannen. Wanneer de scanronde voorbij is, klik je op Verwijderen. Gebruik deze en dergelijke tools alleen maar als je echt door adware wordt geplaagd. Maak ook eerst een systeemherstelpunt aan, voor het geval er iets fout loopt: zoek naar herstelpunt in Windows en kies Een herstelpunt maken, waarna je de knop Maken indrukt.
Tip 04 ADwCleaner gaat grondig te werk om alle sporen van gedetecteerde adware te verwijderen.
Tip 05: Lokale data kwijt
Je hebt per abuis een of meer bestanden verwijderd - en nee, je vindt die niet meer terug in de Windows-prullenbak en je hebt geen back-ups gemaakt. Erg belangrijk is alvast dat je op dat moment geen schrijfoperaties meer uitvoert op de betreffende partitie: immers, je zult maar zien dat nieuwe data terechtkomen net op de locatie van de gezochte bestanden. Een van de beste gratis tools voor het terughalen van verloren bestanden is Recuva.
Kun je dat niet op een andere partitie installeren, download dan de portabele versie: die kun je veilig kwijt op een usb-stick. Pak de download uit (naar je stick) en start de tool. Een wizard start op. Kies het gezochte bestandstype (zoals Pictures, Music of Documents, of je kiest All Files), geef de locatie (partitie of map) aan waar de bestanden zich bevonden en druk op de knop Start. Selecteer de gezochte bestanden en klik op Recover, waarna je een geschikte locatie (lees: andere partitie) kiest voor het bestandsherstel. Bestanden met een groene cirkel kun je bijna altijd met succes herstellen, bestanden met een oranje en rode cirkel zijn wellicht verloren. Levert de scanronde niet het verhoopte resultaat op, start de wizard dan opnieuw en plaats een vinkje bij Enable Deep Scan. Het zoekproces vergt nu wel flink wat meer tijd.
Tip 05 Recuva is nog altijd een van de beste gratis 'undeleters'.
Tip 06: Cloud: verwijderd
De kans is groot dat ook jij bestanden bewaart in de cloud, bij een of andere populaire opslagdienst als Google Drive, Dropbox of OneDrive. Ook daar kan het gebeuren dat je ongewild data verwijdert. Gelukkig zijn de meeste cloudopslagdiensten wel bestand tegen zo'n menselijk foutje. Net als Windows bewaart ook Google Drive verwijderde bestanden in eerste instantie in de prullenbak. Open die vanaf uw pc of met de webversie, navigeer naar de gewenste map of bestand, klik dit item de rechtermuisknop aan en kies Herstellen. In Dropbox worden verwijderde bestanden eigenlijk gewoon onzichtbaar gemaakt. Om die weer zichtbaar te maken klik je ook hier het prullenbakpictogram aan. Verwijderde items kleuren nu lichtgrijs, waarna je vanuit het contextmenu Restore selecteert. Bij OneDrive is de procedure gelijklopend. Open de Prullenbak (linksonder), klik een item met de rechtermuisknop aan en kies Terugzetten.
Tip 06 De meest cloudopslagdiensten bewaren 'verwijderde' bestanden nog een tijdje.
Tip 07: Cloud: overschreven
Het wordt vaak al wat moeilijker om een bestand terug te halen dat je door een nieuwere versie (met dezelfde bestandsnaam) hebt overschreven. Toch is ook dan nog niet alle hoop verloren. Zo ondersteunen de meeste cloudservices versiebeheer, wat betekent dat oudere versies van een bestand een tijdlang worden bewaard. Dat geldt alvast voor de drie services die we in stap 6 hebben vermeld. In Google Drive open je het contextmenu van het bestand en kies je Versie beheren. Bij Dropbox vind je hiervoor de optie Previous versions terug in het contextmenu van een bestand. Bij OneDrive klik je met de rechtermuisknop op een bestand en kies je Versiegeschiedenis. Als het goed is, krijg je in het linkerpaneel een chronologische opsomming van de verschillende versies. Bij de drie services kun je vanuit dit versiebeheer nu de gewenste versie terughalen.
Tip 07 Het versiebeheer in Google Drive zorgt wel vaker voor een grote opluchting.
Tip 08: Niet opgeslagen
Zelfs wanneer je een document vergeet op te slaan, is nog niet alle hoop verloren. Althans niet wanneer je een recente versie van MS Office gebruikt. De kans is reëel dat de Office-applicatie je bestand heeft bewaard, zodat je die alsnog kunt herstellen. Dat gaat als volgt (we nemen Word als voorbeeld, maar de werkwijze in Excel of PowerPoint is vergelijkbaar).
Open een leeg bestand in Word en kies Bestand / Recent waarna je onderaan Niet-opgeslagen documenten herstellen kiest (Office 2010). Of je opent Bestand / Openen en je selecteert Recente documenten (Office 2013). Helemaal onderaan in het paneel aan de rechterkant klik je vervolgens Niet-opgeslagen documenten herstellen aan. Je komt dan terecht in de map C:\Users\\AppData\Local\Microsoft\Office\UnsavedFiles, waar je - hopelijk - je data terugvindt, met de extensie .asd. Dubbelklik hierop om het bestand in Word te openen. Lukt het niet op deze manier, dan kun je je geluk nog beproeven met het gratis Recuva (zie tip 5).
Tip 08 Zelfs niet-opgeslagen data zijn (soms) nog terug te halen!
Tip 09: Geformatteerd
We blijven nog even bij de categorie 'zware verstrooidheidsfouten': je hebt de verkeerde schijf(partitie) geformatteerd! Om deze operatie ongedaan te maken, schakel je weer externe hulp in, zoals EaseUS Partition Recovery. Het spreekt voor zich dat je deze software niet installeert op de schijf waarvan je data wilt herstellen!
Echter, voor je de formattering probeert ongedaan te maken, doe je er goed aan een tool als Recuva (zie tip 5) in te zetten om te proberen zo veel mogelijk data veilig te stellen naar een ander medium. Hiervoor zul je wel het tijdrovende Enable Deep Scan moeten activeren in Recuva. In plaats van - of aanvullend op - Recuva kun je hiervoor ook EaseUS Data Recovery gebruiken (apart te downloaden), maar ook als optie bereikbaar bij het opstarten van Partition Recovery. De gratis versie is beperkt tot het herstellen van 1 GB).
Heb je zo veel mogelijk gegevens veiliggesteld, start dan Partition Recovery en druk de gelijknamige knop in. Duid aan om welke schijf het gaat en eventueel tot welke schijfruimte je de zoektocht naar de partitie wilt beperken. In het volgende venster kies je voor Fast. Levert dat niet de verhoopte resultaten op, dan kun je bij een tweede poging het arbeidsintensievere proces Complete aanstippen. Duid vervolgens de gewenste partitie aan en bevestig met Proceed.
Tip 09 Met wat geluk brengt Partition Recovery je partitie weer tot leven.
Manueel herstellen
In dit artikel stellen we je een paar (gratis) programma's voor die je kunnen helpen om verdwenen data (of partities) of per ongeluk verwijderde bestanden terug te halen, zoals Recuva, EaseUS Data Recovery en Easeus Partition Recovery. Wie goed bekend is met bestandssystemen en datastructuren, kan echter ook zelf een blik op de bestandshuishouding werpen, tot de bootsectoren toe.
Dat kan met een fysieke schijfeditor. Een degelijke en gratis tool is HxD. Start die op als administrator. Stel, je wilt de MBR-sector (de allereerste sector met het master boot record) van je harde schijf bekijken omdat je vermoedt dat daar iets mis is. Ga dan naar het menu Extras en kies Open schijf. Verwijder het vinkje bij Open als alleen lezen, waarna je bij Fysische schijf de (juiste) harde schijf aanklikt. Druk op de knop Sluiten en de MBR komt in beeld. We willen je er wel uitdrukkelijk voor waarschuwen: weet héél goed wat je doet, want één verkeerde byte wijzigen kan je met een onopstartbaar systeem opzadelen. Niettemin, dergelijke tools kunnen krachtig materiaal zijn in handen van gevorderde 'dataherstellers' en troubleshooters.
Een fysieke schijfeditor als HxD is alleen bedoeld voor wie perfect weet waar hij mee bezig is.
Tip 10: Niet herkend (1)
Het overkomt gebruikers wel vaker: plots blijkt Windows je externe usb-schijf niet meer te herkennen: geen schijfletter meer en dus geen toegang tot de gegevens! In dat geval ga je eerst na of de schijf nog opduikt in het Schijfbeheer: druk op Windows-toets+R en voer de opdracht diskmgmt.msc uit. Verschijnt de schijf nergens in dit overzicht, probeer dan de schijf in een andere usb-poort in te pluggen. Lukt het nog niet, koppel je externe schijf dan aan een andere pc. Komt de schijf ook hier niet tevoorschijn in het Schijfbeheer, dan is het opslagmedium zelf wellicht stuk.
Lukt het wel op een andere pc maar niet op je eigen computer, dan heeft het mogelijk met een driverprobleem te maken. Dit kun je uitzoeken via het Apparaatbeheer: druk op Windows-toets+R en voer devmgmt.msc uit. Zie je een geel uitroepteken staan naast de betreffende schijf, klik daar dan met de rechtermuisknop op en kies Eigenschappen. Het foutbericht geeft aan in welke richting je (bijvoorbeeld op Google) moet zoeken. Eventueel kan het terugrollen naar een vorige driverversie helpen (kies Eigenschappen, open het tabblad Stuurprogramma en klik op Vorig stuurprogramma) of het terugzetten van een recent systeemherstelpunt (druk op Windows-toets+R en voer rstrui.exe uit, waarna je de verdere instructies volgt).
Tip 11: Niet herkend (2)
Is de nukkige schijf wel zichtbaar in het Schijfbeheer maar krijg je toch geen toegang, ga dan eerst na of aan de schijf wel een stationsletter is toegewezen in het Schijfbeheer. Klik de schijf met de rechtermuisknop aan en kies Stationsletters en paden wijzigen, druk op de knop Toevoegen, kies een geschikte letter en bevestig met OK. Heeft de schijf wel degelijk een letter maar kan Windows die toch niet correct benaderen, dan is het bestandsbeheersysteem wellicht corrupt geworden en lijkt het er voor Windows op dat die niet langer (correct) geformatteerd is.
Er zit dan weinig anders op dan je schijf opnieuw te formatteren. Uiteraard probeer je dan eerst je gegevens veilig te stellen. Er is een kleine kans dat je de gegevens nog kunt inlezen met de gratis tool Linux Reader for Windows aangezien die minder kieskeurig is. Lukt het hier niet mee, dan zit er weinig anders op dan je toevlucht te nemen tot eerder besproken datahersteltools als Recuva (met Deep Scan) en EaseUS Data Recovery.
Tip 11 Zonder stationsletter weet ook de Verkenner er geen blijf mee!
Tip 12: Pc start niet op
Zoals elke andere dag schakel je ook vandaag je computer in, maar deze keer vergeefs. Veel meer dan enkele geluidssignalen of hooguit wat led-geflikker brengt je pc niet voort. Dat zijn signalen die de zogenoemde POST (Power On Self Test) van je systeem-BIOS geeft om je duidelijk te maken dat er iets mis is en, voor zover mogelijk, wat er precies loos is.
Raadpleeg dan de handleiding van je moederbord of de site van de producent van het BIOS of van je (merk)computer om te weten te komen wat precies de betekenis is van die signalen. Eventueel googel je naar 'beep codes' of 'led codes' in combinatie met het merk en model van je pc, of je raadpleegt een site als deze. Je zult merken dat het vaak om geheugenproblemen gaat. De geheugenbankjes even uit de sleuven halen en ze er weer stevig instoppen ('reseat') kan wonderen doen. Check tegelijk even of je systeemkast stofvrij is en of alle ventilatoren goed draaien.
Tip 12 De led- en beep-codes kunnen voor elke pc verschillend zijn.
Tip 13: CMOS-probleem
Misschien geen ramp maar wel erg vervelend is wanneer je telkens bij het inschakelen van de pc de melding krijgt dat 'CMOS Data/Time not set' is of dat je de foutboodschap 'Low CMOS Battery' ziet opduiken. Bovendien blijken bepaalde instellingen van je BIOS niet meer correct. Het ziet er dan sterk naar uit dat je CMOS - de geheugenchip die enkele opstartgegevens bewaart - aan een nieuwe batterij toe is. In veel gevallen is dat een eenvoudige knoopcelbatterij van het type CR2032. Raadpleeg wel eerst even de handleiding bij je systeem: daarin vind je vast terug waar je die batterij kunt vinden en hoe je die moet vervangen.
Trek wel eerst de stroomkabel uit je pc voor je dat doet!
Het tijdelijk verwijderen en terugplaatsen van die batterij is trouwens ook een mogelijke oplossing wanneer je niet meer in het BIOS-venster komt omdat je het wachtwoord vergeten bent. Dit euvel valt overigens vaak ook te verhelpen door een jumper oftewel ruitertje (een klein metalen klemmetje in een kunststofbehuizing) op je moederbord tijdelijk weg te nemen of te verplaatsen. Ook in dit geval zet je systeemhandleiding - of Google - je ongetwijfeld op het goede spoor.
Tip 13 De CMOS-batterij er even uithalen en weg is ook je BIOS-wachtwoord!
Tip 14: Malware-infectie
Het kan natuurlijk nog erger dan adware, bijvoorbeeld wanneer heuse malware (virussen, trojans, rootkits, keyloggers ...) erin geslaagd is je geïnstalleerde antivirusprogramma te misleiden. Heb je inderdaad een donkerbruin vermoeden dat je systeem het slachtoffer is van malware, maar slaat je eigen antivirusprogramma geen alarm, dan kun je er een 'second opinion' op los laten in de vorm van het gratis Malwarebytes Anti-Malware. Je mag deze tool ook uitvoeren terwijl je eigen antivirusprogramma (op de achtergrond) actief is. Mogelijk geeft dit programma uitsluitsel over een eventuele malware-infectie en weet die de indringer doeltreffend te verwijderen. Het valt niet helemaal uit te sluiten dat erg geniepige malware, zoals bepaalde toolkits, alsnog door de beveiliging heen glippen. Bij twijfel doe je er goed aan je pc met een live-antivirus-medium, zoals Kaspersky Rescue Disk op te starten en langs die weg je systeem te scannen. Immers, zo krijgt eventueel geïnstalleerde malware geen kans zich in het geheugen te nestelen.
Back-ups!
We kunnen ons best voorstellen dat ook voor jou het grootste rampscenario er eentje is waarbij je veel persoonlijke gegevens kwijtraakt. Nu hebben we in het artikel wel diverse tools en technieken aangereikt om bij rampspoed toch nog gegevens terug te halen, het neemt niet weg dat de slimste aanpak er nog altijd één is waarbij je eigenlijk zo goed als geen persoonlijke gegevens kúnt kwijtspelen. Anders gezegd, wanneer je op elk moment over recente back-ups van je bestanden beschikt!
Een ideale back-up is zowel logisch als fysiek gescheiden van de originele gegevens. Dat houdt in dat bijvoorbeeld abusievelijke verwijderingen zich niet automatisch ook doorzetten naar je back-ups, en dat het back-upmedium zich bovendien op een andere locatie bevindt, zodat ook rampspoed als diefstal, waterschade of brand niet het einde van je gegevens betekenen. Er zijn heel wat gratis tools om afzonderlijke databestanden te kunnen back-uppen naar uiteenlopende locaties (waaronder de cloud), maar ook om een complete schijfkopie te maken, inclusief Windows en al je programma's. De gratis tool EaseUS Todo Backup combineert beide mogelijkheden. Ook kun je er schijven op een gebruiksvriendelijke manier mee klonen.
Back-ups: niet zelden de beste remedie tegen digitale rampspoed.