Check de prestaties en betrouwbaarheid van Windows 10
Je pc loopt al een tijdje niet meer zo lekker. Gelukkig heeft Windows een paar tools (voor gevorderde gebruikers) ingebouwd waarmee je gerichter kunt troubleshooten. In dit artikel focussen we ons vooral op de prestatiemeter en de betrouwbaarheidscontrole.
Wanneer je systeem hapert, is het vaak erg lastig de juiste oorzaak te achterhalen, zeker wanneer het euvel op onregelmatige tijdstippen opduikt. Veel gebruikers weten echter niet dat Windows allerlei nuttige informatie bewaart of metingen kan verrichten die je bij het optimaliseren of troubleshooten van je systeem kunnen helpen. Lees ook: Laat Windows 10 sneller draaien met deze trucs.
We bekijken eerst een paar tools waarmee je over een korte of lange periode de prestaties van je systeem(onderdelen) in kaart kunt brengen. In het tweede deel reiken we je hulpmiddelen aan waarmee je de oorzaken van een instabiel systeem bloot kunt leggen. We werken met Windows 10, maar de verschillen met eerdere Windows-versies zijn niet zo groot.
Prestaties
01 Broncontrole
Je bent op je pc aan het werken en je stelt vast dat je systeem merkbaar trager reageert, wellicht omdat het druk bezig is met het uitvoeren van een ander proces of andere taak. Maar welk proces of welke taak?
In eerste instantie kun je daarvoor het Windows Taakbeheer aanroepen, met sneltoetscombinatie Ctrl+Shift+Esc. Hier klik je dan op Meer details. Op het tabblad Processen zie je vervolgens van iedere toepassing en ieder proces hoeveel procent het van het processor-, geheugen-, schijf- en netwerkgebruik in beslag neemt. Klik de gewenste kolomtitel aan voor een aangepaste sortering. Het tabblad Prestaties geeft je voor zowel de processor, geheugen, schijven als netwerkadapters een gebruiksoverzicht van de afgelopen minuut. Klik hier de link Broncontrole openen aan om voor elk onderdeel in detail te zien welke processen voor elk gebruik precies verantwoordelijk zijn. Deze snelle analyse kan je al op het spoor zetten van processen en toepassingen die op het moment zelf wel erg veel systeembronnen gebruiken.
01 Welk proces zorgt voor hoeveel processor-, geheugen-, schijf- of netwerkgebruik?
02 Prestatiemeter
Vind je deze broncontrole niet gedetailleerd genoeg of wil je het overzicht uitbreiden over een langere periode, dan moet je een andere tool aanspreken: de Windows Prestatiemeter. Die kun je opstarten door Windows-toets+R in te drukken en het commando perfmon uit te voeren (dat staat voor performance monitor). Of zoek gewoon de naam Prestatiemeter in je Windows-startmenu. Zorg wel dat je als administrator bent aangemeld. In het linkerpaneel klik je dan Controlehulpprogramma's / Prestatiemeter aan. Er verschijnt een leeg grafiekvenster: het is namelijk de bedoeling dat je hier zelf aangeeft welke systeemonderdelen de tool precies moet meten en in een grafiek weergeven. Dat doe je door het groene plusje aan te klikken.
Er duikt een nieuw dialoogvenster op waarin je in een uitklapmenu uit talloze computeritems kunt kiezen. Klik het pijltje naast zo'n item aan om nog meer in detail te kunnen werken. Voorbeeld: bij Fysieke schijf tref je maar liefst 21 onderdelen aan, zoals Gemiddeld aantal gelezen bytes, Geschreven bytes per seconde, Percentage tijd niet-actief enzovoort. Wanneer je één of meerdere van deze onderdelen selecteert, verschijnen in het onderste venster alle betrokken instanties - in ons voorbeeld zijn dat de gedetecteerde fysieke schijven. Je beslist zelf voor welke van deze schijven je de geselecteerde items wilt laten onderzoeken. Breng je selectie naar het rechterpaneel over met de knop Toevoegen. Zodra je met OK bevestigt, keer je terug naar de grafiek.
02 Honderden items waarvan je de prestaties (gelijktijdig) kunt laten meten!
Eigen stijl
De Windows Prestatiemeter bepaalt in eerste instantie zelf het uitzicht en de duur van de grafiek van de gekozen items. Dat kun je echter aanpassen. Dubbelklik op zo'n item om de weergave (Kleur, Schaal, Stijl ...) te wijzigen. Open je hier het tabblad Algemeen dan kun je bij Duur ook het aantal seconden instellen dat je wilt observeren; standaard is dat 100 seconden. Met de Delete-toets verwijder je niet langer gewenste items. Bovenaan het grafiekvenster vind je een knop om de meting stop te zetten of weer te laten doorlopen.
Je bepaalt het uitzicht en de duur van de grafiek.
03 Gegevensverzamelaarsets (1)
Het is een hele mond vol, maar in het linkerpaneel van de Prestatiemeter tref je nog een interessante optie aan: Gegevensverzamelaarsets. Hiermee kun je prestaties op de achtergrond meten over een langere periode. Open de rubriek Gegevensverzamelaarsets en klik met de rechtermuisknop op Gedefinieerd door de gebruiker. Kies Nieuw / Gegevensverzamelaarset. Geef de set een geschikte naam en stip Handmatig maken (geavanceerd) aan. Druk op Volgende en kies (voor onze doeleinden) Prestatiemeteritem. Wil je echter bepaalde registerwaarden opvolgen, dan kies je hier Systeemconfiguratiegegevens. Druk nogmaals op Volgende en duid alle gewenste items aan via Toevoegen. Bepaal het gewenste interval voor elk van de geselecteerde items (bijvoorbeeld elke 15 seconden). Bevestig twee keer met Volgende. Kies Deze gegevensverzamelaarset nu starten, of kies Opslaan en sluiten als je de set pas later wilt uitvoeren. Rond af met Voltooien.
03 Stel je eigen gegevensverzamelaarset samen.
04 Start de verzameling!
Je kunt de controle op elk moment starten en stoppen door je set te selecteren bij Gegevensverzamelaarsets / Gedefinieerd door de gebruiker / en de start- of stopknop in te drukken. Naderhand kun je het bijhorende rapport bekijken in het linkerpaneel, door bij Rapporten / Gedefinieerd door de gebruiker op de naam van je set te dubbelklikken. Het is eveneens mogelijk de controle op gezette tijden te activeren. Klik de naam van je set aan bij Gegevensverzamelaarsets met de rechtermuisknop en kies Eigenschappen. Op het tabblad Schema voeg je de gewenste tijden toe via de knop Toevoegen. Op het tabblad Stop-voorwaarde is het mogelijk aan te geven onder welke omstandigheden je zo'n controle automatisch wilt laten beëindigen.
Stabiliteit
05 Systeemdiagnose
Vanuit de Prestatiemeter is het ook mogelijk een snelle systeemdiagnose te laten uitvoeren. Die controleert je systeem op een hele reeks onderdelen: van slecht of niet functionerende hardwarecomponenten tot bijvoorbeeld een 'dirty bit'-controle op schijven (dit laatste kan voorkomen wanneer hangende schrijfopdrachten niet tot een goed einde zijn gebracht). Je start zo'n diagnose als volgt: open Gegevensverzamelaarsets / Systeem, selecteer System Diagnostics (Systeemdiagnose) en start de controle. Na precies één minuut vind je het resultaat van deze test terug bij Rapporten / Systeem / System Diagnostics. Klik de diagnose aan: bovenaan het rapport krijg je een overzicht van de vastgestelde fouten en waarschuwingen.
05 Een snelle diagnose van exact één minuut.
06 Vinger langer aan de pols
Zo'n systeemdiagnose baseert zich natuurlijk maar op vaststellingen binnen een tijdsbestek van één minuut. We kunnen ons echter voorstellen dat je ook (stabiliteits)problemen wilt controleren die mogelijk eerder zijn voorgevallen.
Dan komt de ingebouwde Betrouwbaarheidscontrole goed van pas. Deze tool geeft je een chronologisch overzicht, tot één jaar terug, van gebeurtenissen die mogelijk een impact hebben gehad op de betrouwbaarheid van je systeem. Je roept die als volgt op: druk op Windows-toets+R en voer het commando perfmon /rel uit ('rel' staat voor reliability). Of zoek in je Windows-startmenu op Betrouwbaarheidsgeschiedenis weergeven. Even later is het betrouwbaarheidsrapport klaar. Een grafiek geeft de stabilititeitsindex weer, uitgedrukt met cijfers van 1 (zeer instabiel) tot 10 (zeer stabiel) en chronologisch geordend. Via de kleine pijltjes aan weerszijden navigeer je door de tijd, bovenaan kies je tussen een weergave in dagen of in weken.
06 Uit de grafiek leid je meteen af wanneer je systeem (minder) lekker in zijn vel zat.
07 Grafiek uitlezen
Zo'n grafiek is best leuk, maar wat heb je er echt aan? Het geheim zit vooral in de rijen net onder die grafiek. Aan de hand van kleine pictogrammen krijg je hier namelijk een overzicht van belangrijke gebeurtenissen die op die dag of in die week zijn voorgevallen. Een rood icoontje met kruis markeert een echte foutsituatie (wat te maken kan hebben met Windows zelf, of met andere software en hardware), een geel icoontje met uitroepteken geeft een waarschuwing aan (geen echte fout, maar toch je aandacht waardig) en een blauw icoontje met de letter I informeert je over bepaalde gebeurtenissen.
De Betrouwbaarheidscontrole is gelukkig wel zo attent om je ook duidelijk te maken over welke fout, waarschuwing of gebeurtenis het precies gaat. Je klikt gewoon de gewenste dag of week aan in de grafiek om helemaal onderaan meer gedetailleerde feedback te krijgen, inclusief het exacte tijdstip van het voorval. In de kolom Actie vind je nog links terug als Technische details weergeven of zelfs Zoeken naar een oplossing, maar in de praktijk leveren die zelden iets op. Al kan het natuurlijk nooit kwaad die toch even aan te klikken.
07 Op 16 januari: diepe dip in de stabiliteit van onze pc.
08 Problemen oplossen
Helemaal onderaan het programmavenster tref je nog de link Naar oplossingen voor alle problemen zoeken aan. Windows gaat dan in één keer na of er intussen wellicht al oplossingen voorhanden zijn voor een of meer geregistreerde probleemsituaties; dat is handiger dan bij elk item afzonderlijk op Zoeken naar een oplossing te moeten klikken. Het valt natuurlijk nooit uit te sluiten dat Microsoft later met een oplossing voor een van je gerapporteerde probleemsituaties komt aandraven. Die vind je dan terug in de module Beveiliging en onderhoud van Windows (open het Windows-startmenu en zoek naar de naam van deze module). Af en toe controleren is dus geen slecht idee.
De link Alle probleemrapporten weergeven is nuttig voor wie uitsluitend de problemen wilt bekijken die zich op het systeem hebben voorgedaan, andere gebeurtenissen uit de Betrouwbaarheidscontrole worden hieruit weg gefilterd.
We geven je ook nog mee dat je de resultaten van de Betrouwbaarheidscontrole in een XML-rapport kunt gieten, via de link Betrouwbaarheidsgeschiedenis opslaan. Zo'n rapport kun je dan altijd bekijken in een programma als Wordpad, maar dat heeft eigenlijk vooral zin wanneer één of andere supportdienst je daarom zou vragen.
09 Logboeken
De Windows Betrouwbaarheidscontrole somt dus de meest markante gebeurtenissen op, maar deze lijst is allesbehalve volledig. Windows heeft echter nog een andere inspecteur aan boord, die nog veel nauwgezetter allerlei gebeurtenissen vastlegt: Logboeken. Je roept die op via Windows-toets+R, waarna je eventvwr.msc (dat staat voor event viewer) uitvoert, of je zoekt gewoon naar Logboeken in het Windows-startmenu. Overigens haalt de module Betrouwbaarheidscontrole een groot deel van de informatie zelf uit deze logboeken.
Wanneer je Logboeken opstart, krijg je in eerste instantie een overzicht van de meest recente beheergebeurtenissen (in het middenpaneel), ingedeeld volgens gebeurtenistype, waaronder Fout, Waarschuwing en Informatie. Het mag duidelijk zijn dat je bij het troubleshooten vooral in het eerste type geïnteresseerd bent. Om de recente fouten te zien, klik je het plusje aan bij Fout, waarna je de fout in detail kunt bekijken door erop te dubbelklikken.
09 Via de functie Logboeken krijg je een mooi overzicht van recente systeem- en applicatiefouten.
10 Problemen zoeken?
Het kan natuurlijk ook gebeuren dat je op zoek bent naar fouten die zich eerder hebben voorgedaan. In dat geval klik je in het linkerpaneel op Windows-logboeken, waarna je onder meer de categorieën Toepassing, Beveiliging, Setup en Systeem ziet verschijnen. Tenzij je vermoedt dat het probleem aan een specifieke applicatie is gerelateerd (in dat geval open je Toepassing), heb je de meeste kans bij de categorie Systeem. Standaard staan de gebeurtenissen hier omgekeerd chronologisch gesorteerd, met de recentste gebeurtenissen dus bovenaan. Het vergt echter maar een muisklik op de kolomtitel Niveau om alle foutgebeurtenissen bovenaan te krijgen, waarna je - eventueel op basis van je bevindingen via de betrouwbaarheidscontrole - via de kolom Datum en tijd naar het gewenste tijdstip navigeert.
10 Je kunt de gebeurtenissen ook snel volgens type sorteren.
Event ID
Vanuit de Windows Logboeken krijg je doorgaans heel wat behoorlijk geavanceerde informatie over gebeurtenissen te zien, maar wellicht helpt de beschrijving van zo'n gebeurtenis je al een eind op weg. Zo niet: noteer dan het bijhorende ID en de Bron-naam en surf naar www.eventid.net, waar je de informatie invult in respectievelijk Event ID en Event Source en met Search bevestigt. Goede kans dat je dat nuttige feedback oplevert. Of je probeert het eventueel via het Microsoft Centrum voor Fouten en Foutberichten via deze link, waar je de gevraagde gegevens invult. En natuurlijk: de Event ID en bijbehorende info kun je ook altijd nog als zoektermen in Google invullen.