10 tips voor de beste back-up tegen ransomware
Je zult het maar tegenkomen: een stukje malware heeft van de ene op de andere dag al je bestanden versleuteld. Niet ondenkbaar, want ransomware viert hoogtij, ook in Nederland en België. Je kunt natuurlijk losgeld betalen, maar dat is een dure en onzekere optie. Een back-up tegen ransomware is een veel betere uitweg – als die tenminste buiten het bereik van de malafide software is opgeslagen.
Tip 01: Malware voorkomen
Voorkomen is natuurlijk altijd beter dan genezen. Om ransomware buiten de deur te houden zorg je er dus voor dat er altijd een up-to-date antimalwaretool actief is, eventueel aangevuld met een meer specifieke tool als Malwarebytes Anti-ransomware (nog in bèta). Houd ook altijd je Windows, browsers en andere applicaties up-to-date. Lees ook: De 5 tekenen van malware: zo ontdek je of je de dupe bent.
Het is bovendien een goed idee om het Gebruikersaccountbeheer van Windows ingeschakeld te hebben. Dat controleer je als volgt: open het Windows Startmenu, tik gebruikersaccountbeheer in en selecteer Instellingen voor Gebruikersaccountbeheer wijzigen. Zorg dat de schuifknop minstens op de op één na hoogste stand staat. Krijg je ooit een melding van het Gebruikersaccountbeheer, klik dan standaard op Nee of op Details voor bijkomende feedback. Idealiter stel je MS Office zo in dat macro’s niet standaard kunnen worden uitgevoerd. Dat doe je via Bestand / Opties / Vertrouwenscentrum / Instellingen voor het Vertrouwenscentrum, waar je dan de optie Alle macro’s uitschakelen met uitzondering van macro’s die digitaal zijn ondertekend aanstipt. En misschien nog het belangrijkste is enige zelfdiscipline: vermijd schimmige websites, klik nooit zomaar links aan in berichten of e-mail en check elk nieuw programma eerst bij een online service als www.virustotal.com.
Erg belangrijk in het vermijden van ransomware is enige zelfdiscipline
-
Handige sites
Tip 02: Batchbestand maken
Verderop in dit artikel gaan we aan de slag met een heus back-upprogramma, maar een ransomware-bestendige back-up maken kan eigenlijk ook wel met een onooglijk tooltje in combinatie met een kort batchbestand.
Onze opzet: we willen alle nieuwe of gewijzigde data uit een of meer mappen met een muisklik laten back-uppen naar een verwijderbaar medium (zoals een usb-stick). Daarna wordt dat medium automatisch losgekoppeld zodat ransomware er niet bij kan. Voor deze automatische loskoppeling zorgt USB Disk Ejector. Pak het zip-bestand uit en plaats het exe-bestand in bijvoorbeeld de map C:\usbde. Vervolgens open je Kladblok en tik je (iets als) de volgende tekstregels in:
xcopy "c:\data\docs\*.*" "e:\backupmap\*.*" /c /d /e /h /r
c:\usbde\usb_disk_eject.exe /removelabel backups
Bewaar dit bestand, bijvoorbeeld op je bureaublad, en geef het de extensie cmd mee (dus niet txt). Wanneer je op dit bestand dubbelklikt, worden automatisch alle gewijzigde of nieuwe (niet eerder gekopieerde) bestanden uit de map c:\data\docs en onderliggende submappen naar de map backupmap op de usb-schijf (E:\) gekopieerd. Vervolgens wordt de stick losgekoppeld. Om de stick weer te koppelen moet je hem er even uithalen en weer inpluggen of Windows herstarten. Daarna kun je een nieuwe back-up uitvoeren.
Tip 03: Batchbestand lezen
Laten we dit batchbestand wat verder toelichten zodat je precies weet wat er gebeurt. Na het commando xcopy volgen twee parameters: eerst het volledige pad naar de bronbestanden, vervolgens dat naar de doelbestanden op je usb-medium. De daaropvolgende parameters /c /d /e /h /r zorgen er respectievelijk voor dat: het kopiëren ook doorgaat bij een eventuele fout (/c), dat alleen gewijzigde of nieuwe bestanden mee worden gekopieerd (/d), dat ook (lege) (sub)mappen mee in de kopie gaan (/e), dat ook verborgen (systeem)bestanden worden meegenomen (/h) en dat eventuele alleen-lezen bestanden naar de doelmap worden gekopieerd (/r). Uiteraard kun je parameters weglaten die je overtollig acht.
Het tweede commando roept USB Disk Ejector aan, waarbij /removelabel backups ervoor zorgt dat het medium met het stationslabel ‘backups’ wordt ontkoppeld. Zorg dus dat je usb-medium vooraf van het juiste label is voorzien. Dat kan door in de Verkenner de stationsletter met de rechtermuisknop aan te klikken en Naam wijzigen te kiezen. In principe lukt het commando ook met iets als /removeletter e, maar het valt niet uit te sluiten dat het medium een volgende keer een andere stationsletter meekrijgt van Windows.
USB Disk Ejector ontkoppelt zelf het usb-medium na de back-up zodat ransomware er niet bij kan
-
Tip 04: Duplicati
Wie meer opties voor zijn back-ups wil, komt uiteraard bij een meer gespecialiseerde tool terecht. Wij maken hier gebruik van het gratis Duplicati (beschikbaar voor Windows, macOS en Linux), maar in de kadertekst stellen we je nog een paar alternatieven voor. Welk back-upprogramma je ook gebruikt, we raden je in elk geval aan om zeker twee verschillende back-upmedia te gebruiken. Gebeurt er iets met de ene back-up, dan kun je, ook na aan ransomware-aanval, altijd nog terugvallen op de andere.
Duplicati download je op www.duplicati.com. Let op: er zijn twee versies beschikbaar die behoorlijk van elkaar verschillen. De wat oudere versie 1.3.4 is zeer stabiel, terwijl de nieuwere bètaversie 2.0 nog wat experimenteel is. Deze laatste oogt echter moderner en het terugzetten van grotere back-ups verloopt duidelijk sneller. Deze versie kan ook met allerlei cloudopslagdiensten overweg, maar de back-ups kun je alleen benaderen vanuit Duplicati zelf. Wij nemen hier Duplicati 2.0 als voorbeeld, maar het staat je uiteraard vrij om met de oudere versie aan de slag te gaan.
We bespreken hier kort drie back-upscenario’s: naar een externe schijf, naar een nas en naar een cloudservice.
Alternatieve back-uptools
Tip 05: Externe schijf (1)
Download de nieuwste versie van Duplicati (2.01.22 op het moment van schrijven) en voer het setup-programma uit. Veel meer dan drie keer op Next en een keer op Install drukken vergt de installatie niet. Bij het opstarten van het programma blijkt dat het om een webinterface gaat (localhost:8200). Klik op + Add new backup. Bedenk een geschikte naam en klik op Backup to. In het uitklapmenu bij Storage Type kies je Local folder or drive, waarna je bij Folder path naar de beoogde doellocatie navigeert. Of je klikt Manually type path aan om zelf het juiste pad in te vullen. Bevestig met OK. Bij Encryption wil je wellicht No encryption instellen, aangezien deze back-ups normaliter niet buitenshuis gaan, bijvoorbeeld in de cloud. Wanneer je hier toch voor de ingebouwde AES-256 encryption opteert, dan moet je een stevig(e) wachtwoord(zin) invullen, dan worden de resulterende zip-bestanden van de back-ups versleuteld (zie ook tekstkader). Bevestig met Next.
Duplicati encryptie
Tip 06: Externe schijf (2)
Vervolgens duid je aan van welke bronmap(pen) je back-ups wilt hebben. In dit venster geef je onderaan eventueel nog aan welke bestanden je van deze back-up wilt uitsluiten, zoals systeembestanden of bestanden groter dan x MB. Bevestig met Next. Standaard staat hier een vinkje bij Automatically run backups. Dat vinkje kun je beter weghalen, want het gaat om een externe schijf. Aangezien je wilt voorkomen dat die besmet raakt met ransomware, sluit je de schijf bij voorkeur vlak voor de back-up aan en ontkoppel je hem weer zodra de taak klaar is (zie tip 3). Bevestig nogmaals met Next en geef aan hoelang je back-ups wilt bewaren. Standaard is dat drie maanden. Leg je aanpassingen vast met Save. De nieuwe back-uptaak is nu toegevoegd; je zet hem in gang met Run now. Bij elke volgende ronde neemt Duplicati alleen de nieuwe of gewijzigde data mee; dat heet incrementele back-up. Deze taak kun je overigens op elk moment nog wijzigen, activeren, verwijderen, exporteren enzovoort, door het blauwe pictogram links van de back-upnaam aan te klikken.
Tip 07: Nas voorbereiden
Back-uppen naar een nas is handig, want je kunt je back-uptaken zo beter automatiseren dan wanneer je werkt met losse schijven. Die automatisering vergt wel enige voorbereiding, zeker als je ransomware geen kans wilt geven. We nemen een Synology-nas als voorbeeld, maar de aanpak verschilt niet bij systemen van andere producenten. Je doet er in elk geval goed aan de firmware van je nas up-to-date te brengen en overtollige services uit te schakelen. Vervolgens schakel je de ftp-service in: ga naar het Configuratiescherm en kies Externe toegang / Bestandsservices. Open het tabblad FTP en plaats een vinkje bij FTP-service inschakelen. Bevestig met Toepassen.
Ga nu naar de rubriek Gebruiker. Klik op Maken en creëer een nieuwe gebruiker, bijvoorbeeld met de naam Back-up. Bedenk een stevig wachtwoord en druk enkele keren op Volgende tot je bij het venster Toepassingsmachtigingen toewijzen aanbelandt. Hier plaats je een vinkje bij FTP, Toestaan. Bewaar je wijzigingen. Ga vervolgens naar de rubriek Gedeelde map en klik op Maken. Geef de nieuwe gedeelde map een naam mee, bijvoorbeeld backupmap; het is de bedoeling dat je back-ups hierin terechtkomen. Op het tabblad Machtigingen zorg je ervoor dat (alleen) de nieuwe gebruiker lees- en schrijfrechten krijgt op deze gedeelde map.
Creëer een speciale ‘back-upgebruiker’ voor de back-upruimte op je nas
-
Tip 08: Nas back-uptaak
Start nu Duplicati op en voeg een nieuwe back-uptaak toe. Bij Backup to kies je FTP in het uitklapmenu bij Storage Type. Bij Server and port vul je het ip-adres of de hostnaam van je nas in en ook het ftp-poortnummer (standaard is dat 21). Bij Path on server vul je de naam van de back-upmap in en bij Username en Password ten slotte geef je de inloggevens in van de nieuwe nas-gebruiker (zie ook tip 7). Controleer met de knop Test connection of de verbinding werkt. De rest van de back-upprocedure hebben we al besproken in tips 5 en 6. Er is één verschil: je nas is altijd bereikbaar voor Duplicati, maar wel op een veilige manier dankzij de vereiste inloggegevens. Daarom kun je rustig het vinkje laten staan bij Automatically run backups en de gewenste back-upfrequentie instellen.
Tip 09: Clouddienst
Het is ook mogelijk ransomware-bestendige back-ups te bewaren in de cloud, bij clouddiensten als Google Drive, OneDrive of Dropbox. Bij voorkeur benader je de cloudopslag van je keuze dan wel alleen vanuit je browser. Wanneer je immers de bijhorende client-app installeert en een lokale synchronisatiemap gebruikt, is de kans groot dat ransomware ook die map versleutelt. Via de automatische synchronisatie zou de ransomware dus ook je cloudopslagruimte aantasten.
We tonen hoe je in Duplicati zo’n cloudservice inzet, met Google Drive als voorbeeld. Creëer een nieuwe back-up en kies bij Backup to / Storage Type de optie Google Drive. Bij Path on server vul je de naam van een nieuwe Google Drive-map in en klik je vervolgens op AuthID. Klik op Google Drive login en geef Duplicati toegang met de knop Toestaan. De id wordt nu automatisch naar het AuthID-veld gekopieerd. Controleer met Test connection of de verbinding lukt. Op de vraag of de nieuwe map mag worden gecreëerd, antwoord je bevestigend. In tip 7 en tip 8 lees je hoe je de configuratie van je back-up verder uitvoert. In dit scenario ligt een keuze voor AES-256 encryption meer voor de hand.
Tip 10: Terugzetten
Het is al vaker gebeurd: een gebruiker maakt zeer plichtsbewust regelmatig back-ups om bij rampspoed vast te stellen dat zijn back-ups niet gelukt zijn of dat hij ze in elk geval niet kan terugzetten. Dat wil je uiteraard vermijden en dus doe je er goed aan af en toe de herstelfunctie van Duplicati uit te testen. Start de tool op en klik het blauwe pictogram naast de back-upnaam aan. Bij Operations klik je op Restore files. Bij Restore from duid je de gewenste back-upversie aan (standaard is dat de meest recente), waarna je de bestanden en/of mappen aanduidt die je wilt terughalen. Bevestig met Continue en geef aan waar je de herstelde data wilt opslaan: Original location of een andere locatie (Pick location). Bevestig met Restore en controleer of alles goed gelukt is. Succes.
