IBM pc verscheen 40 jaar geleden
We schrijven het jaar 1981. Augustus, 12 augustus om precies te zijn. Toen zag een wat saai ogend beige gekleurd apparaat het levenslicht. Waarvan niemand (en fabrikant IBM als laatste) kon vermoeden dat deze allereerste pc de wereld maar liefst ten minste 40 jaar in z’n greep zou houden.
1981 was het jaar waarin heel veel gebeurde op het vlak van automatisering. De microprocessor was negen jaar eerder in 1971 op de markt gebracht. Deze Intel 4004 bleek al snel voor veel meer taken ingezet te kunnen worden dan als kloppend hart van de Busicom rekenmachine waarvoor ie oorspronkelijk was ontworpen. Intel kreeg de smaak te pakken en presenteerde in 1974 de 8080. Deze 8080 vormde de basis voor een scala aan systemen, draaiend op zo’n beetje het allereerste wijdverbreide besturingssysteem voor mini- en later microcomputers: CP/M. De Z80 van Zilog was in de basis ook een 8080 trouwens, maar dan met tal van verbeteringen aan boord. Vandaar dat na een tijdje vaker de Z80 gebruikt werd in systemen dan de oorspronkelijke 8080. Het is een beetje ‘de story of my life’ van Intel: door de geschiedenis van het bedrijf heen gingen anderen met verbeterde versies aan de haal. Dat terzijde. In juni van 1978 verscheen de eerste 16-bitter van Intel: de 8086.
De gouden jaren van de homecomputer
Eerst brak echter de homecomputer door in de jaren tachtig, allemaal 8-bitters gebaseerd op nu vermaarde CPU’s als de 6502, 6510, en de al genoemde Z80. Legendarische namen als de Commodore 64 (eerst nog de PET en VIC-20 aka ‘volkscomputer’), de Sinclair ZX80 en later Spectrum en in de tweede helft van de jaren tachtig MSX. Pas toen was het ook dat 16 bits begon door te dringen in de nogal gefragmenteerde thuiscomputerwereld. Zowel Atari als Commodore en ook Apple kwamen uit met systemen gebaseerd op de 68000 van Motorola. Feitelijk leek dat dé processor met een gouden toekomst. Intern grotendeels een 32-bitter, extern 16 bits. Hij vormde het kloppend hart van de Amiga, Atari ST en natuurlijk de oorspronkelijke Apple Macintosh. Wat die apparaten allemaal gemeen hadden met elkaar, was dat ze over een modern besturingssysteem met een grafische gebruikersinterface beschikten. Je bedient ze dus met een muis (en een toetsenbord). Iedereen die anno nu overweg kan met Windows, Linux, MacOS enzovoort voelt zich ook op die systemen snel thuis. Groot minpunt van al die systemen uit die tijd was dat ze geen van allen compatibel waren met elkaar. De software van de een draaide niet op die van de ander. MSX (maar dan alleen MSX-systemen onderling) was een uitzondering, maar kwam te laat op de markt. Die ‘eigenwijsheid’ van homecomputerfabrikanten leidde tot steeds meer ergernissen van consumenten. Ook voor hen bleek een op springen staand apparaat alleen daarom al interessant…
Moderne grafische besturingssystemen
Het leek eigenlijk niet meer dan logisch dat de hierboven genoemde drie de strijd om de toekomst aan zouden gaan. De oude 8-bits homecomputer – veelal tekstgebaseerd al volgde in de laatste homecomputerjaren nog Geos voor de C64, met eveneens een grafische gebruikersomgeving – leek ineens bejaard. Niemand zat nog te wachten op een systeem waar je commando’s in moest tikken om ook maar iets voor elkaar te krijgen. En toch is het allemaal heel anders gelopen. Dat had te maken met een reeks aan toevalstreffers, later gevolgd door agressief typisch jaren ’80 Amerikaanse keiharde business. Daar waar het voor thuisgebruikers (en ook bedrijven uiteindelijk) spannende en enerverende jaren van vernieuwingen waren, zijn er heel wat werknemers uit het computerwereldje van die tijd keihard onderuit en onderdoor aan gegaan. Er werd bijna geen middel geschuwd om iets door te drukken.
IBM
Toch was die werkwijze helemaal aan het begin van de jaren tachtig niet aan IBM besteed. Althans, niet als het om een voor het management relatief onbelangrijk project ging. Het bedrijf zag dat er een markt was voor homecomputers en mogelijk ook desktopsystemen in bedrijven. Serieus namen ze die ‘dreiging’ echter verre van. IBM verkocht van oudsher mainframes en eigenlijk was de algemene gedachte dat serieus werk alleen door mainframes verricht kon worden, via terminals op de werkvloer. Niemand bij IBM kon zicht toen voorstellen dat vijftien tot twintig jaar later zo ongeveer een complete mainframe in een pc-kast zou passen. Had IBM die visie wel gehad, dan was het ‘hobbyproject’ IBM pc heel anders aangepakt! Nu werd gekozen voor een 8088 cpu van Intel; niet al te duur en bruikbaar met bekende 8-bits componenten. De 8088 was namelijk gewoon een 8086 met 8 bits databus. Dat maakte het mogelijk om de kosten laag te houden en ‘off de shelf’ standaardonderdelen te gebruiken. Het resultaat was de allereerste pc, typenummer 5150.
Open architectuur, en daar is Bill Gates ook!
En toen deed IBM iets heel bijzonders: het maakte alle technische gegevens openbaar. Dat boek met richtlijnen was voor een paar dollar-tientjes voor iedere belangstellende te koop. Precies dát zorgde uiteindelijk in de jaren ’90 voor een complete doorbraak van de pc-standaard. Niet omdat het ’t beste, snelste of meest geavanceerde systeem met bijbehorend geavanceerd besturingssysteem was. Verre van zelfs! Het MS-DOS wat uiteindelijk op ‘de pc’ werd meegeleverd was op een wel heel knullige manier verworven via een zekere Bill Gates. Ja, die.
Eigenlijk wilde IBM helemaal geen nieuw besturingssysteem kopen, maar de maker van het 8-bits CP/M een 16-bits versie laten maken. Die zag dat in eerste instantie echter niet zo zitten en nam de pc ook niet al te serieus. Bill Gates en kompaan Paul Allen zagen een gat in de markt. Zij schreven tijdens de homecomputer-hausse voor vrijwel elk systeem – ongeacht merk en type – de Basic-interpreter en een rudimentair besturingssysteem dat via dat Basic verliep. Omdat de IBM pc van huis uit op diskettes (van die flexibele 5,25-inch exemplaren) gebaseerd was, moest razendsnel een DOS ofwel disk operating system ontwikkeld worden. Ze kochten daarvoor voor een habbekrats een al bestaand besturingssysteem en katten dat razendsnel om tot MS-DOS. Waarbij MS stond voor Microsoft, zoals het toen nog jonge in 1975 opgerichte bedrijfje van nerd Gates en de genoemde Paul Allen heette. En dat levert een bijzonder vervolgverhaal op dat je hier kunt lezen: de opkomst van Microsoft en de het terugkeren naar een veel bescheidener basis van IBM.
